Met nog bijna twee weken te gaan tot Pesach doet zich een interessante scheiding der seksen voor. Een soort Mannen komen van Boeken, vrouwen van de Voorjaarsschoonmaak – de Pesachvariant van Mannen komen van Mars, vrouwen van Venus. De vrouwen vragen zich wanhopig af hoe ze dat huis toch schoon krijgen, blinkend en stralend schoon uiteraard. De muren moeten geverfd worden, nieuw beddengoed gekocht, de tuin gefatsoeneerd, het balkon met een hogedrukspuit gereinigd – enfin u kent dat wel. Niet omdat G'd dat per se wil, maar omdat het voorjaar is en de lentekriebels toeslaan. Mannen vragen zich ondertussen af wat het probleem is: stof ìs toch helemaal geen chameets? Ooit stof zien rijzen? Behalve als het meereist op de pijpen van je broek natuurlijk. Zoals een rabbijn laatst glimlachend tegen me zei: we moeten tegen de vrouwen zeggen dat kruimels geen chameets zijn. Je moet alleen maar zoeken naar chameets ter grootte van een olijf... Hoe groot is een olijf? Dat hangt er weer een beetje vanaf wíe je het vraagt – volgens de meesten 30 gram. Voor vrouwen is dat een hoeveelheid die de normale dosis vuil en stof vele malen overschrijdt – zoiets als er bij Fukushima aan de hand is zal ‘k maar zeggen, waar ze nu vrolijk radioactief water in zee lozen. Maar geen zorgen: straks loopt de vis zo vanzelf uw bordje op, zonder dat je ze hoeft te vangen. Lekker makkelijk, toch?
En dan de mannen. Die houden zich natuurlijk bezig met de écht belangrijke zaken. Zoals: hoe maak je een magnetronoven schoon? Antwoord 1: Eerst de oven 24 uur niet gebruiken. Dan maak je hem eerst van binnen goed schoon, en plaatst dan een bak met water en wat schoonmaakmiddel in de magnetron. Dat breng je lekker aan de kook en de gloeiendhete dampen maken de binnenkant helemaal schoon. Het afwasmiddel in het water zorgt ervoor dat wat er nog aan vuil overblijft op de wanden van de oven – want stel, u wilt de binnenkant van uw magnetron na de reiniging lekker uitlikken – oneetbaar is. Maar valt een magnetron eigenlijk wel schoon te maken? Is het eigenlijk wel vuur, die korte golven die het eten en drinken opwarmen? Volgens sommigen niet, en dan kun je het helemaal niet reinigen, want vormen van vuur die afwijken van de Talmoed (en dat betreft ook materialen die toen niet bestonden), daar bestaat geen echte traditie over hoe je dat ritueel moet reinigen, vinden sommigen. Anderen beweren dat zich vuil ophoopt aan de binnenkant van de oven via de gaatjes in de wand – waar je dus niet bij kan. Demonteren dus. Maar ja, dat is gevaarlijk, want hoe weet je dat je het apparaat weer goed in elkaar zet, en dat er niet allerlei straling gaat vrijkomen doordat het deurtje niet meer goed afsluit? Chameets of straling: kies maar... Vandaar dat je, volgens deze mening althans, een magnetron dus maar beter niet kan kasjeren voor Pesach.
En mag je een matse bakken in een magnetron? Tja, niet als er geen sprake is van echt vuur, want de matse heeft dan niet de status van ‘brood’, want ook matse heet brood: het ‘brood der ellende’ (lechem onie). En als er geen vuur is, dan zal het deeg gewoon rijzen en helpt de warmte van het vuur niet om het gistingsproces te laten stoppen. Vragen, vragen ...
Hier nog één: is gist chameets? Waaaat, zegt u, is die Mock nu helemaal @#$% geworden? Tuurlijk is dat chameets – immers zonder gist geen (goed) gerezen brood... Wel, het is maar net weer wie je het vraagt. Sommige rabbijnen zeggen: gist is tegenwoordig een synthetisch gefabriceerde schimmel en dus geen chameets. Een schimmel die tijdens het vermeerderen van zichzelf een stof afscheidt die het zetmeel in het meel omzet in suiker, en het suiker in alcohol en CO2. De alcohol verdampt tijdens het bakken en de CO2 zorgt er voor dat het deeg gaat rijzen. Alleen biergist is verboden volgens deze mening en zuurdeeg. Anderen zeggen dat de moderne gist chameets kàn bevatten. Volgens anderen is het zeker chameets omdat de bacterie wordt gekweekt op een cultuur waarvoor graan is gebruikt. Merkwaardig genoeg zijn de meeste rabbijnen het er wel weer over eens dat gedestilleerde alcoholische dranken die gemaakt zijn van graan, zonder twijfel wèl chameets zijn. Denk aan jenever, wodka (de goeie, die van graan is gemaakt, en niet van aardappel – de inferieure soort) en whisky. Wat voor graanelement zit er nog in het destillaat? En er rijst ook niet echt iets. Dat bier chameets is, lijkt me wel weer logisch – daar zit gewoon nog graan in, ook al is het licht alcoholisch geworden. Overigens waren er wel degelijk rabbijnen die vonden dat whisky niet echt chameets is, maar slechts een destillaat. Overigens maakt dat wat uit voor het volgende (mannen)probleem: stel, de eigenaar van je favoriete drankwinkel is Joods maar niet religieus. En nou verkoopt hij zijn chameets (=handel, =kassa) natuurlijk niet voor Pesach aan een niet-Jood om het zo niet in bezit te hebben. Sterker nog: de goede man verkoopt vrolijk die lekkere whisky aan goddelozen. Nu is Pesach ondertussen voorbij en is je whisky of jenever (báh) op. Even langs ‘je mannetje’ en een fles halen.
Dus niet. Als whisky echt volwaardig chameets is, dan vallen die niet vóór Pesach verkochte flessen gewoon onder zijn bezit. Hij heeft dan dus het verbod overtreden om chameets in zijn bezit te hebben op Pesach. En dergelijke chameetsproducten zijn na Pesach verboden voor consumptie. Maar als whisky in de categorie ‘hard chameets’ (= oneetbaar) valt of slechts destillaat is, dan is dit verbod minder streng, omdat de goede man wèl een religieuze dwaler is maar geen opzettelijke overtreder. Hij weet gewoon niet beter. En jij klokt dan natuurlijk zonder problemen gezellig een glaasje weg van de whisky die je net nà Pesach bij ‘je mannetje’ hebt aangeschaft. Zo zie je hoe belangrijk het is om te weten in wèlke categorie chameets iets valt of misschien zelfs helemaal geen chameets is ... (denk ook aan de eerder genoemde gist).
Tot slot nog enkele vraagjes waar u vast niet op was gekomen. Mag je het plastic bakje waarin je het hele jaar door ijsblokjes maakt, op Pesach gebruiken? Een typische vraag voor Israël want in Nederland zou ik zeggen: laat het maar eerst zò warm worden dat je ijsblokjes nodig hebt! En hoe zit het met het eierrek in de deur van je ijskast? En hoe zit het met bekers en bordjes van papierkarton? Mag dat op Pesach? Waarom niet, hoor ik u al denken. Wel, in de fabricage van papieren wegwerpartikelen wordt vaak gebruik gemaakt – zo zegt men – van zetmeel dat uit maïs wordt gewonnen. En – weet u nog – maïs is volgens Asjkenaziem verboden op Pesach omdat het op graan lijkt (er wordt ook meel van gemaakt en brood). Kitniyot – precies! En is canola-olie toegestaan voor Asjkenaziem op Pesach? Help – wàt is canola-olie? Snel googlen ...
Sjabbat sjalom ...
