De afgelopen maand was het vooral feest: Rosj Hasjana, Jom Kipoer, Soekot, Simchat Tora. Na zoveel feesten is het opeens weer terug naar het gewone. Dat overschakelen is best lastig. Vroeger blijkbaar ook al, want de maand die op de feestmaand tisjri volgt, heet meestal niet chesjwan, maar al eeuwen voegt men daar het voorvoegsel ‘mar’ (mem-reesj) aan toe, mar-chesjwan. Dit betekent ‘bitter’. Bitter omdat men een wat katerachtig gevoel overhoudt aan het abrupte einde van de intensieve feestperiode. Het is ook de maand waarin de eerste regens in Israël vallen en de herfst ook in Nederland zichtbaar en voelbaar wordt. We moeten het vanaf nu – met de verzamelde energie en inspiratie van de feestmaand – verder op eigen kracht doen tot het volgende grote feest in de lente, Pesach. Of in ieder geval tot Chanoeka, wanneer we weer nieuw licht in de kortste dagen van het jaar ontsteken.
Volgens de Joodse mystiek draagt de maand chesjwan echter ook een mogelijkheid van groei en licht in zich. Draai de letters van mar om en je krijgt ‘ram’, wat verheven betekent, ram-chesjwan – verheven chesjwan. De kunst is dus om van de uitdaging een positief groeimoment te maken.
Vanuit dit optimisme maar even naar de actualiteit … Zoals gewoonlijk zaten de peilingen er weer eens ver naast. Een soort Aha-erlebnis die we bij de Brexit hebben gehad, maar ook bij prognoses over de Israëlische verkiezingen van de laatste jaren – zoals in 2015. En nu dus weer. Waar eerder Clinton veruit de beste kansen leek te hebben in de polls, wint haar tegenstander toch in de cruciale zogenoemde ‘swing states’ zoals Florida. Misschien moeten we maar helemaal ophouden met die polls omdat ze er toch naast zitten en misschien wel op onverwachte manieren de verkiezingen sturen. Ook mogelijk is dat de manier van peilen niet meer aansluit bij de huidige realiteit door de opmars van de sociale media. Een andere mogelijkheid is dat mensen bewust en onbewust minder eerlijk (of wispelturiger?) zijn in polls die naar hun keuze vragen.
In een artikel in Yediot van woensdag worden verschillende redenen gegeven: 1) er is een dubbele onzekerheid van zwevende kiezers en zwevende staten, 2) de media interpreteren de polls verkeerd, mede doordat men blind is voor de foutmarges, 3) mensen zijn terughoudender in het meedoen in een poll of zien de enquêteurs als verlengstuk van het establishment. Of is het net zo als bij profetie – ook als je de toekomst juist voorspelt, zullen de mensen wanneer dit werkelijkheid lijkt te worden hun gedrag ingrijpend wijzigen. Hierdoor komt de oorspronkelijke voorspelling juist weer niet uit. Een interessante paradox.
Overigens doen mensen er verstandig aan niet meteen zulke grote woorden te gebruiken. Dat leidt vaak tot het ophemelen van een beoogde kandidaat als een soort Messias en het verketteren van de tegenstander als Satan in eigen persoon. Beide houdingen zijn niet productief. Een beoogde Messias blijkt vaak een valse Messias te zijn, hetgeen weer tot teleurstelling leidt en uiteindelijk tot extreme wisselingen in meningen en houdingen. Het verketteren van kandidaten die problematische ideeën en programma’s hebben, is niet altijd effectief en productief. Het bekende ‘wolf, wolf’- roepen. Het gaat erom om de echte gevaarlijke dictator van de luid schreeuwende populist met bijbehorende macho-praatjes en te scheiden.
Hoewel ook deze laatsten soms best veel schade in een land kunnen aanrichten als er geen corrigerende mechanismen en andere krachten werkzaam zijn. Aan de andere kant kan die populist op zijn manier op problemen wijzen die anderen hebben laten liggen …
Een niet oninteressante, maar niet per sé op alle punten juiste analyse over de verkiezingen in de Verenigde Staten geeft Ben-Dror Yemini in de Yediot van woensdag. Hij ziet beide kandidaten en de loop van de verkiezingen vooral als teken van de worsteling in de Westerse wereld met nationale identiteit, religie, buitenstaanders et cetera. Lees ook de eerdere analyse van Rob de Wijk in de Trouw van een kleine week geleden, waarin hij uitlegt hoe de verschillen tussen Trump en Clinton toch kleiner zijn dan wij denken. Laten we hopen dat dit alles op een positieve wijze toch aan een betere wereld zal bijdragen. Dat gaat alleen niet vanzelf. Een ieder wordt uitgedaagd om waar en in welke situatie hij of zij zich ook bevindt de juiste/betere ethische keuze te maken. Daar kan geen verkiezingsuitslag afbreuk aan doen.
Tot slot nog een curiosum: enkele kabbalisten voorspelden de winst van Trump al de afgelopen weken, zoals de mij verder onbekende Roni ha-Kohen uit Gan Javne.
Sjabbat Sjalom!
