Voelt u het ook al kriebelen - het is bijna vakantie! Want daar hebben we het hele jaar natuurlijk naar uitgekeken. Want we gaan op vakantie, om ... tja, waarom eigenlijk? Oh ja, om uit te rusten. Maar hoe ontspannend is het om urenlang in de rij voor Euro Disney te staan? Of om na twee dagen al diarree te krijgen in een ver oord waar het water uit de kraan ondrinkbaar is? En dat in een hotelkamer, die een stuk kleiner is dan op de foto in de folder bij het reisbureau. En het uitzicht op die blinde muur gaat na een paar dagen ook vervelen. Je raakt die mooie oorbellen kwijt, wordt beroofd door locals, of komt in andere narigheid terecht. Nee, zo leuk is vakantie niet. Volgens een expert komen tijdens de vakantie ook veel relatieproblemen aan het licht, getuige de piek in echtscheidingen na de vakantieperiode. Ook zouden veel mensen juist tijdens de vakantie ziek worden. Veel mensen komen vermoeider thuis, dan ze bij vertrek waren, concludeert hij.
Nu wist ik dat allemaal allang - terwijl ik niet eens naar verre oorden ga, maar elk jaar in Israël doorbreng. Dat heeft een praktische reden: daar woont de familie van mijn vrouw en ook mijn familie woont grotendeels daar. Bovendien is Israël best een fijn vakantieland - althans als er tijdens je vakantie geen oorlog is en er geen militaire operaties, oefeningen, of aanslagen zijn. Zo hadden we een paar jaar geleden tijdens onze zomervakantie de ontruiming van de Gazastrook, die met veel emotie gepaard ging en een jaar of zo later de Libanon-oorlog. In de buurt van Rechovot, waar we meestal verblijven, is een militaire basis van de luchtmacht. Dat betekent dat wanneer er een gespannen situatie is, er ‘s nachts en ook overdag F15- en F16-vliegtuigen laag over ons verblijf scheren. Of helikopters natuurlijk. De eerste keer is dat best leuk en spannend, maar op een gegeven moment niet echt pittoresk meer.
En dan zijn er natuurlijk de familiebezoeken, vooral aan de familie van mijn vrouw omdat die nu eenmaal een grotere familie heeft. Mijn schoonmoeder bijvoorbeeld, heeft baruch hasjem 14 broers en zusters, dus mijn vrouw heeft alleen van moederskant al zo een 60 neven en nichten. Die natuurlijk allemaal zelf weer kinderen hebben, of zullen hebben. Zelf komt mijn vrouw uit een gezin van 5 kinderen, die allemaal getrouwd zijn en kinderen hebben. En omdat ik zelf ook ooms en tantes, neven en nichten (en hun kinderen) daar heb te bezoeken, hebben we het zeer druk met bezoekjes afleggen. In deze grote familie valt er altijd wel een huwelijk, een geboorte, een besnijdenis, een lossing van de eerstgeborene, een verjaardag, of weet-ik-veel wat te vieren, zodat er altijd tijdens onze vakantie wel een-of-ander familiefeest is waar we naar toe moeten. Gelukkig zijn twee van mijn dochters en ikzelf ook tijdens de vakantie jarig, zodat we dat meteen ook op locatie kunnen vieren. Gezellig toch?
Dan heb ik het nog niet eens over onze vrienden die in Israël wonen en ook bezocht moeten worden. En natuurlijk onze vrienden uit Nederland die op vakantie naar Israël gaan. Om daar bijvoorbeeld een bar mitswe of huwelijk te vieren. Kan je weer opdraven op een simche tijdens je vakantie, om gezellig tussen de bewoners van het Amstelveen-Buitenveldertse Ghetto te zitten. Onder de stralend blauwe hemel van het Beloofde Land, dat wel. Verder belooft mijn vrouw altijd aan mensen die ook naar Israël op vakantie gaan, dat ‘’we gezellig een dagje langskomen, om samen een tochtje te maken, of zo”. Volgens mij is het goedkoper om gewoon thuis in Nederland te blijven en daar elkaar te bezoeken. U begrijpt dat ik na de vakantie wat mensenschuw ben uitgevallen en soms bijt als ik geaaid wordt.
Terwijl ik dit schrijf denk ik terug aan vroeger, toen ik nog meer haar had en mijn keppel zwarter en groter was. Vier jaar lang zat ik in de banken van een ultra-orthodoxe jesjiva in Israël, waar ik uren per dag over oude teksten gebogen zat. Dag in, dag uit. Althans, op ruim twee maanden per jaar na. Want ook een jesjiva-student heeft vakantie, oorspronkelijk bedoeld om de student de mogelijkheid te geven terug te gaan naar zijn familie in zijn woonplaats. In het voorjaar is het ‘jesjivavakantie’ in de maand van Pesach (Nissan), ‘s zomers in de drie weken tussen Tisja Be-Av (9 Av) en 1 Elloel, en in het najaar de maand van de Hoge Feestdagen (Tisjrie).
Het begrip ‘vakantie’ is eigenlijk vreemd aan het ultra-orthodoxe gedachtegoed. Je bent immers nooit vrij om het Hemelse Juk van de geboden af te werpen en de Tora-studie te verkwanselen. Nee, het is geen ‘vakantie’ (chofesj), maar een ‘verpozing’, een op kracht komen - in het Hebreeuws ’nofesj’. Een woord dat verwant is aan ademen, en aan ziel (zie Sjemot 3:17 - wa’jinafasj). Een rusten dat een spirituele dimensie moet hebben. We leren nu even niet, om krachten op te doen om later weer met volle kracht te gaan lernen. Krachten verzamelen door meer te slapen, het lichaam te verzorgen, te wandelen in de natuur om Gods’ wonderbaarlijke schepping te aanschouwen, en door lichte sport te doen. Tot zover de theorie.
In de praktijk heeft de verpozing voor de meesten een minder spiritueel karakter. Jesjiva-jongens blijken fanatieke trekkers te zijn die de woestijn ingaan, bergen beklimmen (snappling) en moeilijke wandeltochten maken langs kloven, dalen, grotten, meren en stroompjes. Niet altijd is dit allemaal kosjer. Soms blijkt men een tochtje te houden waarbij leden van het andere geslacht betrokken zijn. Ja, soms blijkt men zelfs naar de Stad der Onreinheid te gaan - Eilat. Gelernd wordt er niet en de drie dagelijkse gebeden worden vaak niet, of te laat uitgesproken.
Reden te meer dat religieuze leiders dit allemaal nauwgezet gadeslaan. Al zo’n 20 jaar geleden waarschuwde Rav Sjach - de toenmalige leider van de Lithueense jesjiva-wereld - voor de spirituele en fysieke gevaren van de vakantietijd. Want de gevolgen van sommige uitstapjes zijn helaas vaak verkeersongelukken, omgeslagen jeeps, een doodsmak in een ravijn en verdronken studenten. Weer anderen moeten soms door het leger ontzet worden vanuit een rotskloof waar ze niet meer vanaf kunnen, omdat ze het steile terrein een beetje onderschat hebben.
De huidige leiders van de jesjiva-wereld willen een einde maken aan de hele vrijetijdscultuur tijdens de vakantieperiodes. De studenten moeten de tijd nuttig besteden, binnen de familie en in de ultra-orthodoxe gemeenschap en ze moeten proberen door te gaan met lernen op een minder intensief niveau dan normaliter. Als het niet anders kan, dan mag er een uitstapje gemaakt worden. Maar dan wel in familieverband - onder het toeziend oog van de ouders - of in georganiseerde groepsreizen waar toezicht wordt gehouden op de zedigheid en het spirituele niveau.
Zelf had ik als jesjiva-student altijd veel lol tijdens deze vakantie/verpozing. Zodra mijn ouders, broer en zus naar Nederland waren vertrokken, had ik samen met enkele medestudenten het ouderlijke huis voor enkele weken voor ons alleen. TV kijken, videofilms huren, opblijven tot in de kleine uurtjes, de stad afstruinen en naar mooie vrouwen kijken, hoorden daar natuurlijk ook bij.
En ons spirituele niveau? Ach, dat kwam in de maand Elloel (augustus/september) wanneer de jesjiva weer begon, altijd wel weer op zijn oude peil terecht. Niet voor niets is de maand Elloel de maand van de inkeer ...
Prettige vakantie en tot Elloel!
