Over enkele dagen is het weer Sjawoeot, een oogstfeest dat daarnaast ook een historisch-geestelijke betekenis draagt als dag die herinnert aan de Openbaring op de Sinaï, – het geven van de Tora. Overigens is er in de Joodse kalender geen andere feestdag behalve Pesach waarbij een herinnering zo gedetailleerd wordt vormgegeven in een sederavond met vertelling, rituelen en maaltijd. En de nadruk op het zelf beleven van de historische gebeurtenis. Misschien wel omdat Pesach de voorwaarde is voor alle feesten (en geboden) die erna kwamen.
Zonder vrijheid bestaat er geen mogelijkheid om de vrijheid positief in te vullen door geloof in de ene God en diens geboden en Tora. Juist omdat de andere feestdagen om een positieve invulling van vrijheid gaan, hoeft deze niet te worden herinnerd, maar geleefd. Sjawoeot is dan ook de “tijd van het geven van onze Tora” (zeman matan Toratenoe) en niet een herinnering aan het geven van de Tora. Vertrekken uit Egypte kan je maar één keer, vandaar de nadruk op het beleven ervan, juist omdát we vrij zijn. Maar eenmaal vrij kunnen we deze vrijheid elke dag positief invullen in ons leven in de tijd.
Na de piekervaring van de openbaring op de Sinaï volgt een val. Een soort pijnlijk ontwaken, ontnuchteren van wat men beleefde als een uniek, intens moment – een soort spirituele kater. Het is de ervaring van de donkere nacht van de mystici, waarin God zich lijkt te verstoppen na een periode van intense intimiteit. Het is wakker worden in een woestijn – niet toevallig begint men het boek Bemidbar altijd te lezen nét na Sjawoeot. De woestijn – de droge, barre vlakte rond de Sinaï – die ook wel de Woestijn der Volkeren heet (zie ook Ez. 20:35). Misschien wel omdat er volgens de traditie zeventig volkeren zijn, analoog aan de zeventig nakomelingen van Noach (Bereesjiet 10).
Na de eenheidservaring bij de berg Sinaï en het bijbehorende gevoel van harmonie volgt het gewone bewustzijn van alledag, waarin er eerder gescheidenheid, veelheid der dingen wordt ervaren en gezien, dan het ene. Het ene is tot velen geworden – gesymboliseerd door het getal 70, dat de maximale ontplooiing en expansie verondersteld (10x7). Het is deze ervaring van het leven tussen de piekmomenten van het gevoel van eenheid en de veel talrijkere momenten van veelheid en indien in negatieve zin beleefd (en dat gebeurt best vaak …), van versplintering en fragmentatie.
Hoe combineer je beide ervaringen tot één harmonieuze beleving zonder het vele te willen bestrijden, reduceren of tot een eenheid te forceren? Het gaat er immers om dat de veelheid wordt beleefd, bestaat, maar wordt verbonden met het ene. Van de eenheid naar het vele en weer terug naar de beleefde eenheid vanuit de veelheid. Dit idee heeft ook betekenis in de context van de Tora en haar studie. Het woord van God was immers bij de Openbaring hoorbaar als één taal (Hebreeuws), maar gelijktijdig klonk dit ook in de zeventig talen van de volkeren. De één en de zeventig dus met elkaar verbonden. Ook schreef Mosjé aan het einde van zijn leven de tekst van de Tora in zeventig talen op stenen, samen met de Hebreeuwse tekst. En ook is de idee bekend van de ‘zeventig gezichten van de Tora', zeventig perspectieven en gezichtspunten die een vers bevat. De kunst is dus om de eenheid te bewaren en geen proces van fragmentatie te ontketenen.
Deze spanning tussen het ene en het vele krijgt paradoxaal genoeg ook vorm in de tekst van het ‘Sjema’. Jisraeel moet horen dat de Eeuwige één is. Maar dat horen kan in alle zeventig talen van de volkeren – vandaar dat het ‘Sjema’ in elke taal mag worden gelezen. Maar ook is er de traditie om de 'ajin' van het woord Sjema (sj-mem-ajin) heel groot te maken. Hierdoor wordt de veelheid juist benadrukt. Anderzijds is het laatste woord van het vers 'echad' – één. Hierin is ook een letter grootgemaakt (de dalet) zodat de eenheid toch weer wordt benadrukt.
Bovendien zijn er natuurlijk ook zeventig namen voor God in de zeventig talen die allemaal naar de ene God verwijzen.
Dit allemaal opschrijven is een stuk makkelijker dan het echt vormgeven in je leven. Maar misschien krijgt u nog wat heldere gedachten over deze materie tijdens het kauwen op een stuk kaastaart dan wel cheesecake …
Sjabbat sjalom en chag sameach
