Eind april tot half mei staat elk jaar opnieuw in het teken van de verschrikkingen van 1940-1945. Elk jaar betekent dat weer een lange sloot aan docu’s, films en rapportages. Ook dit jaar werd Schindler’s List weer vertoond, hoewel de omroep die hem uitzond de film op Teletekst omschreef als ‘actiefilm’. Tja. En nieuwe onthullingen. Neem nu dat monument op de Dam, waarvan u al-tijd dacht dat het helemaal kosjer was. Fout. Er hangt een treife luchtje aan architect J.J.P. Oud, vader van het Monument der Monumenten. ‘Nooit geweten’ is geen excuus meer. Lees het lange artikel van Rene Zwaap, ‘Architect Nationaal Monument op de Dam heulde met naziregime’ in The Post Online. Gaat het monument nu afgebroken worden – al was het maar een symbolische minimale afbraak? Natuurlijk niet.
Afgelopen zondag pakte de Joodse Omroep nog even uit met een film over de Joodse Raad: “De langste nacht voor de Joodse Raad, het einde van een illusie” van Hans Knoop. Waarom nu weer een film over de Joodse Raad, vraag je je af. Is daar niet al heel veel – ontelbaar veel – over gezegd en geschreven? Het NIW bereidde ons vorige week al een beetje voor door veel aandacht aan de film te besteden en Knoop te interviewen. Knoop observeerde bij zichzelf: “Wat ongetwijfeld is gegroeid, is mijn empathisch vermogen naar Cohen en Asscher”. Mooi.
Waarom eigenlijk niet liever een docu maken over de Joodse Raad-weigeraar meester Lodewijk E. Visser en andere weigeraars die er ongetwijfeld zijn geweest? Maar misschien is dat ook al een keer gedaan. Gecertificeerd Holocaust meetlat-nemer Leon de Winter zou gezegd hebben: “de Asschers en Cohens schuilen in ons allen”. Schuilt de (doorhalen wat wel* / niet* van toepassing is) Jihadist / extremist / dief / nazi / racist / massamoordenaar / psychopaat / sadist / dictator / fascist / et cetera ook in ons allen? Verzinkt de Winter hier nu zelf in 50 tinten Chrijs?
Blijkbaar school het niet in meester L.E. Visser en waarschijnlijk ook niet in de ruim 2.000 geëxecuteerde en vermoorde verzetsstrijders in Nederland. En ook niet in rabbijn Teichtal die op weg naar Mauthausen in de trein door behulpzame Oekraïeners en Duitsers gedood werd. Alleen maar omdat hij wilde opkomen voor een medemens. Op onder andere Wikipedia lees je het relaas van de dood van deze rabbijn, verteld door zijn zoon rabbijn Chaim Menachem Teichtal:
Laten we geheel in postmoderne trend een uitstapje maken naar de film Scent of a Woman (1992). Hoogtepunt in de film vormt een soort tuchtprocedure tegen de jonge Charlie Simms die niet bereid is om zijn medestudenten te verraden. Hem hangt nu een verwijdering van de prestigieuze Baird-school boven het hoofd. Ter verdediging is de blinde kolonel Frank Slade meegekomen – de onsterfelijke Al Pacino – die op basis van zijn legerervaring komt uitleggen wat moed is, met dank natuurlijk aan IMDb Quotes:
Oordelen is altijd makkelijk, vooral van afstand. Veroordelen misschien nóg makkelijker. We kunnen ook kiezen om een oordeel over daden en keuzes te maken, en niet over mensen, in de hoop dat in de toekomst betere keuzes worden gemaakt. En dat hoeven helemaal geen keuzes te zijn die zó dramatisch zijn als in de Tweede Wereldoorlog. Helemaal niet. “Met de maat die de mens meet, wordt hijzelf gemeten,” zeggen de rabbijnen. “Oordeel niet, opdat u niet geoordeeld wordt,” zegt het Nieuwe Testament. “Breng ons niet tot beproeving,” bidden Joden dagelijks. “Leid ons niet in verzoeking,” bidden de Christenen dagelijks. Misschien zijn we inderdaad zwak, maar laten we dat niet al bij voorbaat als ideaal verheerlijken. Altijd en overal zijn er mensen die wél het juiste kiezen – zij dienen ons lichtende voorbeeld te zijn, zelf als we diep in onszelf twijfelen of wijzelf op het moment dat het ertoe doet, wél het juiste zouden kiezen. Misschien moeten we de herdenking op een andere plek houden, op de Waalsdorpervlakte bijvoorbeeld? Zodat het in het teken staat van waar het om gaat: wat doe je voor iemand anders als het écht gevaarlijk wordt? De verzetstrijders die onder andere op de Waalsdorpervlakte doodgeschoten werden, hadden daar waarschijnlijk een helder antwoord op.
Misschien moeten we daarom wel de deur altijd op een kier houden voor de mensen die niet de juiste keuze maakten. Omdat wij het zelf misschien niet beter zouden doen. Lees trouwens dit relaas over een Holocaust-overlevende die ervoor koos om zelfs de Auschwitz-boekhouder Groening te vergeven, iets dat bij andere overlevenden juist tot woede leidde.
Tot slot begon afgelopen woensdagavond Lag Ba’Omer, de 33e dag van de Omer, volgens de traditie de sterfdag van rabbi Sjimon bar Jochai. Een rabbijn die in het oude Israël door sommigen als een soort verzetsman werd gezien omdat hij zeer anti-Romeins was, en absoluut niet met hen wilde samenwerken – en door anderen misschien als roekeloos, omdat hij met zijn onverzettelijke houding de wrede Romeinen tegen de haren in streek. Hoe het ook zij, op de foto hieronder ziet u een vreugdevuur in Rechovot. Het rare is dat de plek waar men de vuren ontsteekt precies naast de begraafplaats van Rechovot ligt.
Ach, laten we het maar bij het a-politieke beeld van rabbi Sjimon bar Jochai houden, die hem vooral als leraar en kabbala-meester profileert. Op zijn sterfdag Lag Ba’Omer onthulde rabbi Sjimon volgens de traditie de grootste geheimen aan zijn leerlingen, die werden opgetekend in de Idra Zuta.
Sjabbat sjalom!
