Staande aan de opmars naar de Grote Verzoendag maken we ons weer op voor een sjoelmarathon die bijna een hele dag zal duren. In Nederland betekent dat: twee boeken van kaft tot kaft uitlezen/uitbidden. Kortom, geen geringe opdracht. Kom je dan ook nog toe aan de kerntaken van Grote Verzoendag – introspectie – vraag je je dan wel af. Maar misschien moet je ook wel een bepaalde hoeveelheid pagina’s doorworstelen voor dat ene heldere ogenblik – wie zal het zeggen? Voorlopig is dit de manier die de orthodoxie heeft gekozen om deze bijzondere dag door te komen. Toch zijn er chassidische verhalen die dit een beetje doorbreken, zoals het bekende verhaal van de eenvoudige jongen die op zijn fluitje blaast tijdens de dienst, net tegen het einde aan, bij de climax van het Slotgebed (Ne’ila). Of de man die geen gebed kon zeggen en in plaats daarvan het alef-beet uitsprak en zei dat ‘God daar gebeden van moest maken’. Of die ene keer dat een chassidische rebbe niet in sjoel was met Kol Nidrei en iedereen verbaasd was: waar was de rebbe? Men ging zoeken en vond hem bij een wieg van een baby. Op weg naar sjoel was hij langs een huis gekomen en hoorde het kind huilen, omdat het alleen was achtergelaten omdat de hele familie op weg was naar sjoel. Bij Chabad vertelt men het volgende verhaal:
Eén van de vrouwen in onze gemeente in deze stad had op hoge leeftijd een kind gebaard, en dit kind was haar zeer geliefd. Toen ze naar sjoel was gegaan liet zij het kind achter bij een oppas. Tijdens het Moesafgebed ging ze uit sjoel terug naar huis om hem te zogen. En terwijl ze hem voedde en met hem speelde zei ze: ‘Heer der Wereld, hoe kan ik U danken voor het kind dat U mij heeft gegeven? Ik wens U dat U net zo’n plezier beleeft aan Uw kinderen, zoals ik dat heb van mijn zoon ...’
Eén van de manieren om tot introspectie te komen, is doordrongen te worden van de nietigheid van de mens. Dat kan op twee manieren: de sterfelijkheid en zondigheid van de mens benadrukken, het liefst nog in vergelijking met de Almacht en onsterfelijkheid van God. Zoals in de pijoet (religieus gedicht, poëzie annex gebed) Unetane Tokef waarin de mens vergeleken wordt met een gebroken aardewerken pot, verdroogd gras, een verwelkende bloesem, een voorbijgaande schaduw, een oplossende wolk, een windvlaagje – als stofjes die vervliegen. Een beetje misantropisch en wat te veel memento mori naar mijn smaak (maar smaken verschillen ...). Want, heeft het dan wel zin allemaal? Als het slechts een droom is, wat is de zin van religie zelf dan nog vraag je je af ...
Een tweede manier is door te contempleren op de herkomst van de wereld, de onmetelijkheid van het heelal. Dat leidt (soms) ook wel tot nederigheid; een bepaalde mate van nederigheid is denk ik wel nodig voor introspectie. Maar misschien ook wel door te denken aan het wonder en de schoonheid van de schepping. Want er zijn veel mooie dingen in de wereld, en in elk mensenleven. Het blijft nog steeds een raadsel waarom er iets is en niet niets. (Tenzij je ontkent dat we bestaan natuurlijk, en het inderdaad allemaal een schaduwspel is, maar dan heeft niets zin, God ook niet ...).
Grappig, omdat het Scheppingsverhaal ook zit met de vraag waar het water vandaan komt. God maakt een uitspansel (rekia) dat het benedenste water op aarde scheidt van het bovenste water in de hemel. In deze context is deze wetenschappelijke ontdekking aardig om te lezen. Hoewel de vraag natuurlijk verlegd is. Want, waar kwam dat water in de ruimte weer vandaan?
We weten gewoon nog heel weinig, en het is op zich al een wonder dat we zonder fundamentele vragen te kunnen beantwoorden over de herkomst van het heelal en de aarde, onze omgeving toch kunnen beheersen door middel van techniek. Eerdaags wordt uw haar misschien wel gewassen door een robot met 24 vingers. Lees maar:
(...) 'We gebruiken robothand-technologie en 24 robotvingers. Zo kan de robot het haar wassen zoals menselijke handen doen, zodat mensen een beter leven krijgen.'
Dat laatste is, denk ik, niet waar. Ik geloof niet dat menselijke aanraking (die zelf al genezend werkt) door robots overgenomen kan worden. Wie wil er door een robot verzorgd worden? Op het laatst zien die bejaarden helemaal geen levende wezens meer ... Leuk hoor, vast een stuk goedkoper ...
Tot slot: planten in de klas hebben een gunstig effect op kinderen (helpt dat ook in sjoel?) En vast goed (ondanks de crisis, vast-goed! ...)
