Afgelopen dinsdag was het Lag be'Omer. Normaliter wordt dit feest groots gevierd in Israël. Maar dit jaar door corona geen grote kampvuren, hoogstens wat kleine privé-vuurtjes in de tuin. De grote viering in Meron – jaarlijks goed voor circa 300.000 bezoekers – werd dit jaar afgeslankt tot een gebeuren voor ruim honderd prominente aanwezigen – waarschijnlijk allen mannelijk en rabbijn. In Nederland wordt Lag be'Omer hoe dan ook niet echt groots gevierd – het Nederlandse Jodendom kende dit feest nauwelijks. Of vergis ik me en werd Lag be'Omer voor de oorlog wél al in Nederland gevierd? Misschien in zionistische kringen, die in het feest een terugkeer naar de natuur, viriliteit en verzet zagen. Want waren die vuren niet militair van oorsprong, als signalen voor de opstandige Bar Kochba en zijn aanhangers? Op deze site kunt u mooie foto's van vieringen van Lag be'Omer in Meron zien, sommige zijn meer dan 75 jaar oud! En op dit filmpje uit mei 1940 en daaruit genomen frames, kun je zien hoe Arabieren ooit ook van de partij waren!
In het naoorlogse Nederland wordt het feest en haar gebruiken vooral geïmporteerd vanuit het buitenland in het naoorlogse Jodendom, door op Oost-Europees Jodendom geïnspireerde groepen en jeugdbewegingen als Bné Akiwa. Zelf leerde ik het kennen op het Cheider, waar we met pijl en boog op het veldje naast Teilingen (de toenmalige locatie van het Cheider) mochten schieten. Hoewel hier meteen discussie over ontstond met andere rabbijnen, die dit heidens vonden. Pijl en boog? Dat zijn de instrumenten van Esav! Niet van Jakobs kinderen. U ziet, in het Jodendom is er altijd discussie over alles …
En zo zat ik maandagavond om 23:00 uur op mijn balkon te prutsen met een vuurpot die ik cadeau had gekregen. Ideaal voor Lag be'Omer in je eentje op het balkon. Ik plaatste de vuurpot in de vuurkorf en zette die weer voor de zekerheid in de onderkant van de kleine barbecue. Als dit niet strikt koosjer is, weet ik het ook niet meer. Na aanvankelijk aarzelend te branden kwam hij goed op gang. Nadeel van het aansteken op het balkon was dat het nogal walmde; het hele huis rook er naar – mijn kleding ook trouwens. Bovendien brandde hij veel langer dan ik had verwacht. Omstreeks 00:15 uur zette ik er een pannendeksel op en was trots op mijn beheersing van het element vuur. Totdat ik ontdekte dat het ondertussen onder de deksel nog vrolijk doorgloeide en nawalmde. Zodat ik er toch nog water over moest gooien, zoals mijn vrouw een uur eerder al had voorspeld.
Een soort bevrijdingsvuur, dat Lag be'Omer-gedoe, dacht ik opeens. Dit jaar viel het namelijk exact een week na 5 mei, waarop jaarlijks het bevrijdingsvuur in Wageningen wordt aangestoken. Alleen … Een bevrijding van wat? Waren we niet al op Pesach vrij? Volgens sommige mystici symboliseert Pesach weliswaar een bevrijding, maar één die niet door de mens zelf werd bereikt maar door God. Vandaar dat het verhaal een hoog miraculeus karakter heeft met tien wonderlijke plagen, de staf van Mosjé, de splitsing van de Schelfzee, et cetera. Meteen na de bovennatuurlijke verlossing van Pesach, op de tweede avond, beginnen we met Omertellen – zeven weken lang, tot de vijftigste dag – Sjawoeot.
Het Omertellen was een aards gebeuren en begon met het afsnijden van de nieuwe oogst op de zestiende dag van de eerste maand Nissan. De mens snijdt de nieuwe oogst en begint te tellen tot de vijftigste dag. Elke dag symboliseert een spiritueel proces in de mens, dat echter wel hier beneden op aarde plaatsvindt. Totdat op de vijftigste dag twee nieuwe broden van de nieuwe oogst in de Tempel aan God werden geofferd – het handwerk van de mens biedt hij God aan. Daarom moesten deze broden juist gerezen zijn en niet uit ongerezen matses bestaan! In latere bronnen benadrukt men dat het met Sjawoeot om de tarweoogst gaat en met Pesach om de gerstoogst. Tarwe wordt door mensen gegeten en gerst door dieren. Het gaat dus om een bepaalde manier om een echt mens te worden – staande op de aarde, maar gericht ook op de hemel.
Lag be'Omer neemt ons ook mee naar de natuur, waarin aarde en vuur belangrijke krachten zijn. Misschien zou het idealiter tot een bezinning op onze relatie met die natuur moeten leiden. De natuur die we aan de ene kant willen beheersen en aan de andere kant soms als machtiger dan onszelf vrezen. Een mooie voorbereiding voor Sjawoeot, waarop we de Openbaring van God op Sinaï vieren. Want we vergeten wel eens dat het hier oorspronkelijk om concrete wetgeving gaat, bedoelt voor de mens op aarde. En dat Lag be'Omer meer is dan alleen vele hoge vreugdevuren die slecht zijn voor het milieu. Geen slecht idee tijdens deze coronacrisis, die werd veroorzaakt door een virus dat van dier op mens oversprong. De Belgische schrijver en wetenschapper Dirk Draulans wijt virusuitbraken aan “ondoordacht samenleven” van mens en dier. Of het geheel waar is weet ik niet, maar misschien wel de moeite van het overdenken waard.
Wie is deze rare tijden er toch op uittrekt in de natuur ziet soms prachtige beelden die een haast magisch-mystieke sfeer kunnen oproepen.
Sjabbat sjalom!
