Ongeveer twee derde van het boek Wajikra gaan over tempelrituelen en wetten die met de cultus of de priesters te maken hebben. Een heel stelsel van reinheidswetten bepaalt wanneer eten, voorwerpen of personen rein of onrein zijn in relatie tot de Tempel en het offervlees. Want onrein de Tempel betreden is een grote zonde.
Toch doen we dit boek tekort door alleen onze blik op de Tempel en de daarmee in verband staande regels te richten. We krijgen dan al snel het idee dat het allemaal wel erg archaïsch is of dat het jodendom inderdaad uit wel erg veel regeltjes bestaat met weinig relevantie. Voor deze ongeduldige lezers begint vanaf hoofdstuk 18 van het boek misschien een interessanter gedeelte (of juist niet?). Want de term onreinheid wordt nu opeens niet meer gebruikt voor bepaalde situaties die voortvloeien uit bepaalde biologische processen in het lichaam (normale en afwijkende), maar voor verkeerd gedrag.
Het gaat hier weliswaar eigenlijk alleen nog maar over verboden seksuele relaties, maar toch lijkt onreinheid hier meer moreel-ethisch bedoeld dan in eerdere passages over dit onderwerp. De aansporing om toch vooral de cultuur van Egypte en Kenaän niet te volgen, leiden deze passages in over verboden seksuele contacten. Het is echter een bruggetje naar een heel hoofdstuk dat over het thema heiligheid gaat: "… Heilig zullen jullie zijn, want Ik, de Eeuwige, uw God, ben heilig …" (Wajikra 19:2). Nu denken we bij heiligheid natuurlijk ook al snel aan heilige ruimtes, vasten, ascese en in het algemeen weinig belang hechten aan het lichamelijke. De Tora ziet dat echter toch anders, anders zou de passage niet worden ingeluid en uitgeluid met een lijst van verboden seksuele relaties.
Maar ook de tekst die volgt gaat eigenlijk helemaal niet over Tempelcultus en dergelijke. Maar juist over handelingen die de alledaagse maatschappij vormgeven op een manier die de Tora als heilig ziet.
Hieronder volgt een indrukwekkende lijst van voorschriften die de opdracht van heilig te zijn omlijsten:
- Oogst niet de hoek/rand van uw veld, maar laat een hoek van je veld over voor de armen
- Laat de gevallen aren van de oogst voor de armen achter
- Verzamel geen graan dat is afgevallen tijdens de oogst
- Laat een deel van uw wijngaard voor de armen en pluk je wijngaard niet helemaal leeg. Laat de gevallen druiven dus voor de armen
- Steel en roof niets, sjoemel niet en ontken een rechtmatige claim niet
- Zweer niet valselijk (over iets materieels)
- Houd niet ten onrechte andermans eigendom/loon achter. Stel betaling van een ingehuurde arbeider dus niet uit tot de volgende dag
- Vervloek geen dove (en dus zeker geen horende)
- Zorg dat de openbare ruimte vrij is van struikelblokken die gevaar opleveren en figuurlijk: geef geen misleidend advies dat anderen doet 'struikelen' (Wajikra 19:14).
- Verdraai het recht niet; bevoorrecht de armen niet en trek de rijken niet voor – rechtvaardigheid voor iedereen staat voorop.
- Roddel niet, verspreid geen laster en smaad. Interessant genoeg volgt dit op de aansporing voor rechtvaardigheid. Hoe verleidelijk is het om mensen buiten de rechtbank om kapot te maken in de media en de publieke ruimte en netwerken? (Wajikra 19:16)
- Kijk niet toe wanneer iemands bloed wordt vergoten of iemand in gevaar is (wegkijken?)
- Haat je naaste niet in je hart, maar wijs hem terecht bij ongewenst gedrag, blijf echter respect houden voor de ander. Beschaam hem dus niet, maar blijf empatisch wanneer je hem terechtwijst …
- Neem geen wraak en koester geen wrok
- Heb je naaste lief als jezelf
- Sta op voor ouderen en respecteer hen (en wijzen volgens de rabbijnen, ook als ze niet zo oud zijn)
- Benadeel de vreemdeling niet, maar hou van hem – vergeet de Egypte-ervaring nooit, waarin je zelf in een vreemde omgeving leefde en werd uitgebuit …
- Bedrieg niet met wat voor maat dan ook. Opmerkelijk genoeg staat er in het gericht (Wajikra 19:35) – misschien betekent dit: sjoemel niet met forensisch onderzoek, ook als je weet dat de verdachte het wél heeft gedaan maar dit niet te bewijzen is?
- Zorg ervoor dat uw weegschalen, gewichten en maatbekers juist zijn
Dan zijn er ook voorschriften die archaïsch aandoen maar mogelijk toch wel relevantie hebben voor het heden:
- Het verbod om twee dieren van twee verschillende diersoorten te fokken, zaai geen verschillende plantensoorten in en vermeng geen verschillende soorten stof in je kleding (Wajikra 19:19).
Zijn dit niet iets van de grenzen aan de wetenschap die de Tora wil stellen? A.I.? Genetisch modificeren van soorten, et cetera. Dingen waar we best over na mogen denken …
Tot slot zijn er de verboden gericht op magische praktijken:
Doe niet aan waarzeggerij, voortekenen en vermijd contact met de geestenwereld (19:21 en 32). Ik zou zeggen: alles wat mensen afhankelijk houdt, inspeelt op overmatige emotie/angst en sensatie maakt het goede handelen dat gebaseerd is op (min of meer) rationele afwegingen, moeizaam.
Sjabbat sjalom!
