Hoe vaak zou ik in de Jodenbreestraat hebben gelopen? Waarschijnlijk al honderden keren. Toch zag ik onlangs voor het eerst een plaquette aan de muur die herinnerde aan een mij verder onbekende sjoel van vroeger, een gebouw dat later een soort feestzaal en verenigingsgebouw werd: de Herschepping. Overigens werd het al in 1931 gesloopt – ook voor de oorlog werden synagogen blijkbaar al eerst omgeturnd tot gemeenschapsgebouwen waar men samenkwam om te vieren en dergelijke, om uiteindelijk gesloten en gesloopt te worden. Lees de plaquette maar:
Jaap Meijer besteedt in zijn Het verdwenen Ghetto uitgebreid aandacht aan deze voormalige synagoge. Een bijzonder gebouw dat de eerste openbare synagoge was van Joden in Amsterdam, waar ook Spinoza in de ban zou zijn gedaan, allerlei hoogwaardigheidsbekleders werden ontvangen, Menasseh ben Israël rondliep, maar ook Rembrandt – aldus historicus Meijer op pagina 23-25 (het boek kun je dankzij de Digitale Bibliotheek van Crescas tegenwoordig gewoon op internet lezen of downloaden).
Tja, wat heeft dat met Sjawoe’ot te maken, denkt u. Herschepping. Waar gaat Sjawoe’ot, de Openbaring, het uitspreken van de Tien Woorden, en het krijgen van de Tora anders over dan een herschepping? Een herschepping van hemel en aarde, maar ook van de mens zelf. Om met dat laatste te beginnen: we lezen niet zomaar de Rol van Ruth op Sjawoe’ot. Ruth staat symbool voor de proselieten - de ger en ‘vreemdeling’ - die samen met Israël het verhaal van God en Mens willen schrijven. En wat is een bekering anders dan een herschepping? Een proseliet wordt in de rabbijnse bronnen beschouwd als een nieuw geboren mens. Dat is volgens sommigen ook de reden dat men melkkost eet met Sjawoe’ot: net als een baby, staat ook Israël aan het begin van haar weg als een nieuwgeboren volk, spiritueel gezien dan. Want de fysieke geboorte vond zeven weken eerder op Pesach plaats.
Na de oerzonde van de eerste mensen, waardoor ze écht fysieke mensen werden, volgde plan B, waarin de menselijke geschiedenis werkte aan herstel van wat eerder verloren ging: onsterfelijkheid en perfectie. Uiteraard via een lang en kronkelig pad waarin soms vooruitgang, en som weer achteruitgang plaatsvond. Maar dan is er de herstelde mens van Sinai die gehoor geeft aan een morele wet en opdracht en het avontuur van zijn eigen mens-zijn nu bewust zelf wil ingaan. Tien universele regels helpen hem daarbij; voor Israël uitgewerkt in een systeem van 613 opdrachten, waarvan een deel niet altijd overal en altijd door iedereen in praktijk gebracht wordt. Niet iedereen heet nu eenmaal Cohen …
De herschapen mens – Adam en Eva II – kregen volgens de rabbijnen hun perfectie weer voor even terug: ze bereikten het hoogst mogelijke niveau qua denken en voelen, en waren onsterfelijk – gezond van ziel en lichaam. Lang kunnen dit soort cadeautjes natuurlijk niet duren – gouden kalveren gooien altijd roet in het eten. Mestkalveren die in piepkleine kooitjes worden gehouden op een ijzerarm dieet ook trouwens … In één keer was alles weer weg en ging de menselijke geschiedenis haar derde fase in: de dagen van de Masjiach, althans in potentie – als de mens dat waard is en God het wil, of zoiets? In deze fase ploeteren we inmiddels al een kleine 2000 jaar voort, volgens de Joodse traditie.
Maar ooit ergens in de geschiedenis – misschien vandaag, morgen of overmorgen, over tien, honderd of duizend jaar – klinkt weer de bazuin van Sinai die tevens de sjofar van de Masjiach is. Adam en Eva III verschijnen, een kopie van Adam en Eva I – misschien een kloon, wie zal het zeggen. In Bne Berak zijn ze in ieder geval al aan het oefenen.
In de tussentijd blijft het dus aanmodderen. Van Chassidiem in London die niet willen dat vrouwen auto rijden, weggefotoshopte vrouwen in de ultra-media, racisme tegen Ethiopische Joden in Israël, tot de altijd ‘geestige’ Arnon Grunberg die zichzelf nu heeft uitgeroepen tot seksrabbijn des Vaderlands.
‘Dan liever kaastaart’ zegt u vast samen met mij.
Sjabbat sjalom en Chag sameach!
