Vorig jaar Poerim leek alles bijna nog normaal. Corona was al in Nederland, maar alleen in het zuiden en het leek erop dat er nog niet zo veel aan de hand was elders in Nederland. Maar schijn bedriegt. Ongeveer een week later ging Nederland in lockdown – de eerste – en was de eerste golf een feit; die zou circa een maand duren.
Nu een jaar later vieren we Poerim in lockdown, met een avondklok erbij. Poerimfeestjes 's avonds zijn hiermee niet mogelijk. Maar sowieso wordt de Megilla in de meeste sjoels niet gelezen, omdat die al maanden geen reguliere diensten meer houden, ook niet voor een klein gezelschap. Dus organiseren sommigen een lezing via Zoom, waarbij de vraag natuurlijk opkomt of dat halachisch oké is. Men moet de lezing immers direct van degene horen die voorleest. Nou zijn gehoorapparaten halachisch doorgaans geen probleem, en ook zijn er rabbijnen die een lezing via de telefoon toestonden. Maar is Zoom te vergelijken met de telefoon? Hoewel sommige rabbijnen het toestaan, vinden gezaghebbende rabbijnen in Israël de Megilla lezen via Zoom maar niets. Aan de andere kant is dit een zeer uitzonderlijke situatie, die halachische creativiteit vereist.
Met de maskers hebben we in ieder geval goed geoefend voor Poerim. Misschien moeten we deze Poerim juist geen masker dragen (uiteraard waar dat kan zonder de coronaregels te overtreden). Zodat we elkaars gezicht weer eens zien en als symbool van de zaken op zijn kop zetten met Poerim … De juiste sfeer en stemming met Poerim erin krijgen is dit jaar dus een extra opgave. De mensen die carnaval vieren stonden voor dezelfde opgave. Een bescheiden viering is uiteraard begrijpelijk en binnen ieders handbereik. Maar misschien heeft iemand een suggestie hoe we meer uit Poerim kunnen halen dit jaar in deze bijzondere omstandigheden?
Hoe frivool Poerim ook lijkt, de rabbijnen achten Poerim juist als feestdag zeer hoog. Bekend is de uitspraak uit naam van de kabbalist Luria dat Jom Kipoer eigenlijk betekent: een dag als Poerim (jom kepoeriem). Om aan te geven dat het aardse karakter van Poerim dezelfde uitdaging en waarde heeft als het meer geestelijke van Jom Kipoer, waar we juist de meer wereldse zaken mijden. Anderen stellen dat op Poerim eigenlijk de Tora door het Joodse volk werd aangenomen, nadat deze zoveel honderden jaren eerder door God gegeven was op de berg Sinaï. Omdat dit geven van de Tora met zoveel glorie en macht gebeurde, was het Joodse volk overweldigd en duurde het tot het Poerimverhaal dat men de Tora echt aannam en vormgaf.
Volgens de rabbijnen zou de naam 'Joden' (jehoedim) in de betekenis van een volk met een bepaalde religie pas in de Megilla voor het eerst echt op deze wijze gebruikt zijn. Want volgens de Talmoed wordt “een ieder die afgodendienst loochent, een Jehoedi – Jood genoemd.” In de context van het Poerimverhaal loochent men met gevaar voor eigen leven de Joodse identiteit immers níet en kiest men niet voor assimilatie en acculturatie om het 'probleem van de Joden' met hun afwijkende gebruiken en godsverering 'op te lossen' (Megilla 13a). De Talmoed verwijst hierbij ook naar Dan. 3:12 om dit te illustreren: "Er zijn Judeese mannen, aan wie u het bestuur van het gewest Babel hebt opgedragen: Sjadrag, Mesjag en Aved-nego; deze mannen hebben zich aan u, o koning, niet gestoord: uw goden vereren zij niet, en het gouden beeld dat u hebt opgericht, aanbidden zij niet." Volgens de Talmoed betekent dit dus Joodse mannen in plaats van Judese mannen; omdat ze weigeren te knielen voor het afgodsbeeld van de koning Nebuchadnezar en hiermee hun leven in gevaar brengen, mogen ze de naam Joden dragen. Dat is dus ook de omkeer van Poerim – door een masker op te zetten en ons te verkleden kunnen we makkelijker door vermommingen heen prikken en leugens en valse goden en idolen ontmaskeren.
Tot slot: ook de Kotel wordt volgens dit artikel ingeënt. Nee, geen Poerimgrap, maar een methode om de stenen van de Kotel te beschermen tegen verval en natuurlijke erosie. Elke steen is in kaart gebracht en wordt jaarlijks gemonitord. Men spuit de stenen in met een spul dat scheuren dicht, want halachisch gezien is het volgens veel rabbijnen niet toegestaan om zeer ingrijpende bewerkingen op de stenen toe te passen, omdat het gewijde stenen zijn.
Lechajim! Goed Poerim en sjabbat sjalom
