Soms praat je met iemand en is het duidelijk dat je volstrekt langs elkaar heen praat. Je zit gewoon helemaal op een andere lijn dan je gesprekspartner. Nog vrij recent was ik iets aan het uitleggen aan iemand met wie we samen een project zouden doen, en ik voelde gewoon dat die persoon me niet begreep. Toen hij de magische woorden uitsprak “Ik begrijp precíes wat jij bedoelt”, wist ik het zeker. Hij begreep er niets van. Helaas bleek enige tijd later dat ik gelijk had, hetgeen de nodige frustratie opleverde en het gezamenlijke project verder vertraagde. Goed communiceren is zeker geen vanzelfsprekendheid. Wanneer het echt om wezenlijke dingen gaat is het nóg belangrijker om goed met elkaar te praten en zeker te weten dat je elkaar begrijpt. Anders loop je het gevaar dat je dénkt dat je de ander begrijpt terwijl dat niet zo is. Een goed voorbeeld daarvan is de interreligieuze dialoog waar ik inmiddels al zo‘n twintig jaar bij betrokken ben. Zeker daar is het belangrijk om duidelijk van elkaar te begrijpen waar de ander staat in zijn of haar geloofsbelevenis.
In die twintig jaar dialogiseren waren er mooie momenten – momenten waarin je voelt dat 'er iets gebeurt'. Dat je elkaar echt begrijpt en nader tot elkaar bent gekomen. Maar er waren ook momenten waarop ik het awkward vond, ongemakkelijk. Omdat ondanks alle goede wil pijnlijk duidelijk wordt dat je langs elkaar heen zat te praten. Een mooi moment beleefde ik ook op 6 februari jongstleden in Amsterdam. In het Joods Historisch Museum waren een veertig mensen bij elkaar gekomen – Joden en christenen – om stil te staan bij tien jaar viering van de Dag van het Jodendom. In 2009 werd in Nederland voor het eerst de Dag van het Jodendom gevierd – een dag die in het buitenland al eerder werd geïntroduceerd. De dag wordt jaarlijks op 17 januari gehouden in de verschillende parochies in Nederland. Dit jaar was het dus een mooie gelegenheid om terug te kijken op tien Dagen van het Jodendom. En dus had de Katholieke Raad voor het Jodendom (KRJ) hiervoor een bijeenkomst georganiseerd op die zesde februari.
De aanwezigen werden getrakteerd op een mooi programma vanuit verschillende invalshoeken. Dr. Tineke de Lange, beleidsadviseur op het gebied van Kerk en Jodendom voor de Nederlandse Bisschoppenconferentie, liet in haar bijdrage de geschiedenis zien van de Dag van het Jodendom. Hoe dit initiatief uit Italië in 1990 – een gezamenlijk initiatief van de kardinaal van Milaan (Martini) en de opperrabbijn van Milaan (Giuseppe Laras) van destijds – vervolgens door andere landen werd overgenomen (onder andere Oostenrijk en Polen) en later dus ook door Nederland. In Nederland wordt er aandacht besteedt aan deze dag in onder andere Groningen, Den Bosch, Tilburg en Roermond. Ook interessant waren de lezingen van rabbijn Menno ten Brink en pater dr. Johan te Velde, monnik van de Sint Willibrordsabdij in Doetinchem over de Psalmen in de Joodse en respectievelijk de katholieke traditie. Beiden ondersteunden hun lezingen met muziekfragmenten of zang.
Bijzonder was ook de toespraak van mgr. Woorts, bisschop-referent voor Kerk en Jodendom. In duidelijke bewoordingen sprak hij over de toenadering van de Kerk en het Jodendom gedurende de afgelopen decennia. Zo sprak hij over het volk Israël als "het volk van Gods eerste en blijvende uitverkiezing, vanaf de aartsvaders Abraham, Izaäk en Jacob" – een duidelijke afwijzing van elke vorm van vervangingstheologie. Ook sprak de bisschop over de unieke band van de Kerk met het Jodendom, de commitment van de Kerk om te strijden tegen elke vorm van antisemitisme en het belang van het blijvend herinneren van de Sjoa. Hij haalde tevens de woorden aan van Paus Franciscus dat "wij geen christen kunnen zijn zonder onze Joodse wortels te erkennen en dat wij broeders en zusters zijn." Duidelijke taal, die niet voor tweeërlei uitleg vatbaar is, en een bijzonder moment. Bij de bijeenkomst waren verschillende bisschoppen aanwezig: mgr. Van den Hende (Rotterdam), mgr. Punt (Haarlem), mgr. De Korte (Den Bosch), mgr. Van den Hout (Groningen) en mgr. De Jong (Roermond). De volledige toespraak van mgr. Woorts is op de website van de Dag van het Jodendom te lezen.
Dat Joden en christenen het niet altijd eens zijn over hoe de Bijbel – Tenach – moet worden gelezen, is duidelijk. Maar aan de andere kant: is het niet bijzonder dat ik als Nederlandse Jood kan praten met een niet-Jood uit Nederland over een boek dat duizenden jaren geleden in het Midden-Oosten werd geschreven? En dat we elkaar meestal ook nog begrijpen al zijn we het niet per se eens. De wonderen zijn de wereld nog niet uit …
