Wat is er weer veel gebeurd in de afgelopen weken! Even was de Joodse gemeenschap in Amsterdam weer wereldnieuws door ‘de brief’ die een kort hoefje moest steken in de spaken van de wagen van Wilders, aan de overkant van de oceaan. En natuurlijk het voortdurende debat over de besnijdenis in Duitsland, de gespannen situatie in het Midden-Oosten, de verkiezingen en de spannende debatten (= publieke arena), de spannendste Prinsjesdag ooit (ZZZamson, aldus ingewijden ...) en aanwijzingen dat pijnstillers helemaal niet zo onschuldig zijn ... Ja, en Rosj Hasjana – natuurlijk ... Deze keer klokte ik bijna 5½ uur aan gebeden. Rosj HaZZZjana? Dat kan toch niet de bedoeling zijn, denk ik dan ...
De afgelopen verkiezingen hebben geleid tot kuddegedrag: het strategische stemmen. Volgens sommigen een ramp omdat we in een patstelling zitten en er niet echt doorgepakt kan worden. Ik vind dat juist wel fijn. Voor echt doorpakken moet je in totalitaire regimes zijn. Nee, de mensen begrijpen dat je er inderdaad alleen samen uit kan komen – in het midden, waarbij iedereen water bij de wijn moet doen. Van water wijn maken, kunnen sommigen nog wel, maar water bij de wijn doen – da’s misschien nog wel moeilijker! Wie denkt dat zijn mening en visie de enige is, zal geneigd zijn om andersdenkenden al gauw als zijn tegenstanders te zien, die met gepaste maatregelen op andere gedachten gebracht moeten worden.
De Rosj Hasjana-gedachte is nu juist dat we individueel tot zelfonderzoek moeten komen, maar dat we het wel met zijn allen moeten doen. Ook de hele wereld wordt op Rosj Hasjana geoordeeld / beoordeeld. Best een zwaar woord overigens ‘oordeel’. De gebeden op de Hoge Feestdagen staan vol met woorden als ‘oordeel’ en lot: wie tot het water veroordeeld wordt, en wie tot het vuur. Zo krijgen de Ontzagwekkende Dagen een hoog angst-karakter en dat is zeker volgens het chassidisme niet de bedoeling. Ontzag, maar dan wel uit liefde. Juist omdát we de liefde voelen voor God, Zijn schepping en onze medemens, worden we met ontzag en schroom vervuld wanneer we naar onszelf kijken. We zouden zo graag meer hebben willen doen, het beter hebben willen doen.
Laten we dan een nieuw woord bedenken in plaats van oordeel – balans. Het sterrenbeeld van de Joodse maand Tisjri van de Hoge Feestdagen, is weegschaal. Op een schaal wordt alles gewogen (oordeel), maar je kan ook het idee van balans benadrukken. Zo aan het einde van het jaar, met het vallen van de blaadjes en de frisse ochtendgeur, wordt alles wat in de lente en zomer is opgebouwd weer langzaam afgebroken voor de winterslaap. Om dan in het voorjaar op mysterieuze wijze weer op te bloeien en opnieuw in alle levenskracht zich te ontplooien. Voor nu, met het veranderen van de seizoenen – Soekot valt altijd rond de herfst-evening waarop dag en nacht even lang (in evenwicht) zijn – is het van belang om weer in balans te komen en onze prioriteiten opnieuw te bekijken. Dan kunnen we de lange herfst- en winterperiode in om straks in het voorjaar weer opnieuw de vrijheid en de levenskracht van het lentefeest Pesach te beleven.
Alles draait misschien wel om dat ene nieuwe begin – Rosj Hasjana. Letterlijk: het hoofd van het jaar. En net zoals het hoofd het belangrijkste is van het hele jaar, zo zijn ook die dagen belangrijk voor de komende tijd. Maar we krijgen meerdere kansen. Na Rosj Hasjana is er Jom Kipoer waarop de balans pas echt definitief wordt gepresenteerd. En daarmee is ook niet alles gezegd. De mystiek leert ons dat pas aan het einde van Soekot, wanneer we met vreugde (hopelijk) kunnen terugkijken op de intensieve feestweken, het oordeel definitief is. Maar ook dat is natuurlijk niet het laatste woord. Volgens een chassidische meester ligt pas op de laatste dag Chanoeka alles vast (althans: bijna vast – veranderingen zijn daarna altijd mogelijk maar met zeer grote moeite ...). Wanneer we dan in de winter, dicht op de kortste dag van het jaar staan, wordt duidelijk hoeveel energie we hebben weten op te slaan tijdens die feestdagen aan het begin van de herfst. En met die energie moeten we verder tot het voorjaar, tot Pesach, of beter: tot Toe Bisjvat – het Bomenfeest.
Zo bekeken is deze periode van het jaar een mooie en vreugdevolle tijd. Het feit dat we een nieuw begin mogen maken en met optimisme de toekomst kunnen bekijken, en het verleden echt achter ons kunnen laten (nadat we deze veranderd hebben door ons proces van inkeer), is een mooi geschenk. Kies voor het leven, zegt de Tora al. En leven is (allereerst) fysiek leven, maar ook spiritueel leven. Het is niet óf-óf, maar én-én!
Een goed en zoet jaar – in materieel en spiritueel opzicht.
