Goh, weer een jaar voorbij. En 2020 klonk ooit ook heel ver weg en blijkt nu toch écht te bestaan! De tijd zo aan het einde van het jaar is een uitdagende periode. Joden vieren meestal geen kerst – het maximum is een gemengd echtpaar dat behalve een chanoekia ook een kerstboom thuis heeft. Maar dat heeft meer met de westerse cultuur te maken en gezelligheid dan met het christelijke feest van Kerstmis. Dus hoe komt men deze tijd door? Je kan je natuurlijk terugtrekken op de Jarchei Kallo en allerlei lessen aanhoren over onderwerpen waar je zelf niet op zou komen en net doen alsof de rest van de wereld niet bestaat. Dat kan gewoon – dat gebeurt al jaren in Amsterdam en ongetwijfeld ook in andere steden. De uitdaging is volgens mij om de verbinding te leggen en een voorzichtige brug te slaan tussen beide tradities. Zodat je zonder schroom je buurman een inspirerend kerstfeest kan toewensen. Zowel Chanoeka als Kerstmis zijn per slot van rekening feesten waarin licht centraal staat – hoewel elk op eigen wijze. Misschien was het deze gedachte die de inspiratie vormde voor het onderstaande plaatje, dat mij via social media bereikte – of beter: via de smartphone van mijn vrouw (no worries, ik heb er nog geen, maar zou dit jaar toch zomaar eens kunnen besluiten er tóch een aan te schaffen …).
Je kunt natuurlijk ook gewoon op vakantie gaan naar Israël of een niet-christelijk land waar alles wél ‘gewoon open is’. Want, consumeren zal men! Of je stuurt je kinderen net zoals wij op kamp – machanee moesten wij vroeger zeggen – zodat ouders meer tijd over hebben voor hun eigen korte privé-vakantie. Eigenlijk stond ik er nooit zo stil bij dat de Joodse jeugdverenigingen waarschijnlijk de enige zijn die met de kerstdagen een kamp hebben.
Kerstmis is voor niet-Joodse Nederlanders nog steeds vaak een familiefeest, ook als men de religieuze oorsprong van het feest al weer vergeten is en men niet meer naar de kerk gaat. Zo was een goede vriend van me verbaasd over onze kinderen die met kamp gingen – welke jeugdbeweging heeft er nu een kamp in deze tijd van het jaar? Na mijn uitleg vroeg hij wel nog hoe dat dan zit met de viering van Chanoeka – wil men dan niet thuis zijn? Ik legde hem uit dat men er vaak voor zorgt dat men met de familie een of twee avonden thuis viert en de rest gewoon op kamp wordt gevierd. En op vakantie kan je natuurlijk ook gewoon de kaarsjes aansteken, legde ik uit. Makkelijker dan een boom meenemen, grapte ik …
En dan wordt het oud-en-nieuw. Dat is al weer makkelijker – oliebollen zijn een soort soefganijot, een conference van een cabaretier is Joodse humor en vuurwerk is leuk, althans voor zolang het duurt … Dus viert men in de diaspora gewoon oud-en-nieuw mee met de rest van Nederland – zelfs orthodoxen. Behalve de ultra's omdat het geen Joods feestje is … In Israël ligt dat tegenwoordig anders. De weerstand tegen het gebruik van de 'gewone' jaartelling nemt daar de afgelopen decennia gestaag toe. Toen mijn vrouw een familielid een goed nieuw (administratief – ezrachiet) jaar wenste, kreeg ze een wat vinnige mail terug met een link naar een video-les met de internetprediker rabbijn Zamir Cohen, "Is Silvester een feest voor Joden?" op de Internetsite van Hidabroot. Silvester is de naam voor oudejaarsavond in sommige christelijke landen, naar de gelijknamige paus Silvester I en de naam die daarvoor ook wordt gebruikt in Israël.
Tja ik hou er van om me met alles te bemoeien dus ook met deze Whatsapp-discussie. Ik wees de vrome verwant er op dat Joden duizenden jaren lang in allerlei documenten het zogenaamde 'jaartal van de akten' (minjan hasjtarot) gebruikten – in Jemen tot aan de moderne tijd. Deze jaarrekening had niets met de Joodse kalender te maken, maar alles met het rijk van de Seleuciden, of volgens sommigen met de komst van Alexander van Macedonië naar Jeruzalem om deze stad aanvankelijk te onderwerpen, om vervolgens in vrede te vertrekken.
Ook wees ik nog fijntjes op de discussie in de Misjna tussen Farizeeërs en Sadduceeërs ten aanzien van het gebruik van de naam van de niet-Joodse machthebber en waarschijnlijk ook diens kalender in Joodse scheidingsaktes. Juist de Farizeeërs, waaruit de rabbijnen voortkwamen, vonden dat prima, maar de Sadduceeërs waren faliekant tegen. Zie de Engelse vertaling van de Misjna van P. Blackman in Edoejot 4:8: “A Galilean Sadducee said, ‘I protest against you, O Pharisees, for ye write in a letter of divorce both [the names of] the ruler and [of] Moses’. The Pharisees say, ‘We protest against thee, O Galilean Sadducee, for ye [Sadducees] write both [the name of] the ruler with the Name [of God] on the [same] page [of a Torahscroll], and, further more, ye write [the name of] the ruler above, and the Name [of God] below; as it is said [Sjemot 5:2]: “And Pharoah said, Who is the Eternal, that I should hearken unto His voice to let Israel go?” ’ ”
Kortom, al een oud meningsverschil waarbij de meer tolerante visie juist door de Farizeeërs wordt gepropageerd.
Op nieuwsjaardag besloten we naar de zee te gaan. Waarom weet ik niet. En alsof de Goddelijke voorzienigheid het wilde kwam ik in een spektakel terecht – ik durf het haast niet te zeggen, maar de foto spreekt boekdelen …
Sjabbat sjalom!
