Naar aanleiding van mijn column van vorige week kreeg ik verschillende reacties van mensen die mij op allerlei bijzondere nieuwsberichten wilden attenderen. Zoals dat van die vrouw die in een parkeergarage van een kind beviel. Maar, het wordt natuurlijk pas echt nieuws als die barende vrouw in die parkeergarage – terwijl ze daar ligt te baren op de achterbank van haar auto – achterop wordt aangereden door een andere auto. De bestuurder van die auto blijkt niemand anders te zijn dan haar minnaar, die haar echter dumpte nadat hij hoorde dat ze zwanger was. Natuurlijk had ik het ook nog kunnen hebben over de pornoster Stormy Daniels die senator wil worden van Louisiana, en de Zimbabwaanse minister van Landbouw, die ervan wordt beschuldigd dat hij meer dan zeventig gloednieuwe trekkers heeft gestolen. Hij had ze verstopt in een grote tent op zijn boerderij, las ik. Da’s nog iets anders dan blocnotes, Tipp-Ex en paperclips van je werk mee naar huis nemen. En hoe verstop je 70 trekkers in een tent? Enfin.
Ja, woorden en taal blijven iets dubbels houden. Wanneer we kijken naar de Joodse traditie, dan zien we dat het woord en de taal aan de ene kant iets positiefs is. God schept de wereld door middel van taal. In het eerste hoofdstuk van Bereesjiet (Genesis) komt de frase “En God zei”, zeer vaak voor. Volgens de rabbijnse traditie is de wereld met 10 uitspraken geschapen. In de mystieke traditie zijn het de letters van deze scheppende uitspraken die het universum elke seconde in stand houden. Maar, er is nog iets anders opmerkelijks. Het verhaal over de eerste mensen en ‘de Boom van de Kennis over Goed en Kwaad’ vertelt over hoe zij het Goddelijke gebod overtreden, kennis verkrijgen, maar tegelijkertijd zich bewust worden van allerlei dingen: hun naaktheid, hun seksualiteit volgens sommigen, en hun sterfelijkheid. Wanneer we het desbetreffende hoofdstuk 3 van Bereesjiet (Genesis) lezen, zien we als we het zorgvuldig lezen, dat ook in dit hoofdstuk heel vaak een werkwoordsvorm van ‘zeggen’ gebruikt wordt – meer dan 15 keer zelfs! Allereerst lijken kennis en taal samen te hangen – zonder taal en spreken, geen kennis. Daarnaast lijkt de boodschap te zijn dat taal kan scheppen maar tegelijkertijd kan verwoesten. Spreken kan positieve gevolgen hebben en negatieve – afhankelijk van de situatie. Natuurlijk is het verhaal over de Toren van Babel een variant op dit zelfde thema. De hele mensheid spreekt één taal, lezen we, maar ze doen met die eenheid iets negatiefs – ze willen God evenaren door een Toren te bouwen die tot aan de hemel reikt. God grijpt in en zorgt ervoor dat taal niet meer scheppend werkt, maar verdelend. Het gevolg is een mensheid die meerdere talen en culturen zal ontwikkelen. Wat op zichzelf ook al weer een bron van spanning en strijd zal worden, zodat de mensheid weer gaat verlangen naar een Eindtijd waarin iedereen dezelfde taal gaat spreken. Maar de vraag is of dat vooralsnog werkelijk een oplossing is. Experimenten om dezelfde taal te spreken zijn vaak ontaard in afdwingende en dictatoriale systemen waarin mensen gedwongen worden hetzelfde te praten, te denken en te lezen. Wie de verkeerde boeken schrijft, de verkeerde toneelpersonages uitbeeldt, of het verkeerde lied zingt, wordt heropgevoed in strafkampen of psychiatrische ziekenhuizen, verbannen, of gewoon gedood.
De duale werking van taal ligt misschien ook al besloten in de eerste letter van de Tora, een ‘beet’ (‘Bereesjiet’ – In het Begin...), de 2e letter van het alfabet met de getalswaarde 2. In het denken en praten blijf je misschien altijd in een duaal proces zitten, noem het voor mij part dialectisch. Omdat elk concept en elk idee tegelijkertijd het tegenovergestelde schept – de negatie ervan. Binnenkort is het Poeriem en dan moeten we volgens sommigen meer drinken dan normaal. Je moet zoveel drinken totdat je het verschil niet meer weet tussen “gezegend is Mordechai” en “vervloekt is Haman”. Mordechai als exponent van de positieve krachten en Haman als exponent van de negatieve krachten – Amalek. Amalek heeft in het Hebreeuws dezelfde getalswaarde van 240 als het woord voor twijfel (safek). Twijfel hangt nu samen met veelheid, met het duale – als er alleen één mogelijkheid bestaat, is er geen twijfel mogelijk. Maar let op: in het Hebreeuws hebben de woorden voor “gezegend is Mordechai” en “vervloekt is Haman” exact dezelfde getalswaarde van 502. Op een hoger niveau bestaat er toch weer een eenheid. Raar hè? En dat komt misschien allemaal weer omdat wijn (jajin) en geheim (sod) dezelfde getalswaarde hebben van 60.
Volgende week meer over Poeriem.
