Het was weer een bewogen week. Allereerst was daar natuurlijk de harde storm die ons land teisterde en in één etmaal een schade van 90 miljoen euro aanrichtte, en waardoor drie mensen omkwamen. Het laat maar weer zien dat we soms nog redelijk hulpeloos zijn tegenover de machtige natuur. Vervelend was ook dat tientallen vrachtwagens omwaaiden – in veel gevallen doordat chauffeurs soms gedwongen door hun werkgever de weg op moesten. En wat als zo’n vrachtwagen omwaait en een grote kettingbotsing veroorzaakt waarbij tientallen mensen omkomen? Iedereen is dan terecht geschokt. Opeens vinden we dan dat de wetgever c.q. de staat toch moet ingrijpen en met een rijverbod moet komen tijdens storm. We vertrouwen maar even niet meer op de markt die dat voor ons gaat regelen, op zelfregulering en zo … Maar relaties tussen werkgever en werknemer zijn nooit neutraal gebied en dragen altijd een wederkerige ethische dimensie in zich – of iets nu goed misgaat of niet.
Verder kwam de Gezondheidsraad met het advies voor strengere regels die de kwaliteit van de lucht in Nederland moeten verbeteren. Niet de Europese waarden voor toegestane vervuiling moeten hierbij maatgevend zijn, maar de strengere waarden van de Wereldgezondheidsorganisatie, aldus de site van de NOS. Daar lezen we ook nog het volgende:
“Vrijwel overal in Nederland wordt voldaan aan de Europese normen, maar blootstelling aan fijnstof, stikstofdioxide en ozon maakt nog steeds mensen ziek. Het veroorzaakt of verergert klachten aan luchtwegen, longen, hart en bloedvaten en het leidt naar schatting tot zo'n 12.000 vroegtijdige sterfgevallen per jaar, zegt de raad.”
12.000 vroegtijdige sterfgevallen per jaar? Dan zou schone lucht toch een prioriteit van de hoogste categorie moeten zijn voor ons land, de samenleving en de regering? De vervuiling komt uit bekende bron: de industrie, veehouderij en het verkeer – allemaal menselijke constructen en factoren. Ongeacht je politieke kleur of de mate waarin je om het milieu geeft en ‘groen’ bent. Nee, het gaat gewoon om het erkennen van verantwoordelijkheid en het streven naar een betere werkelijkheid. Zelfs vanuit egoïstisch eigenbelang zou je dan nog voor de meest strenge regels inzake luchtkwaliteit moeten zijn.
Premier Rutte waarschuwde ook nog voor een nieuwe beeldenstorm. Op NOS.nl vat men dit als volgt samen:
“Premier Rutte noemt het risicovol om gebeurtenissen uit de 17e en 18e eeuw te veroordelen ‘met de bril van nu’. ‘Pas op met wat we aan het doen zijn’, zegt hij in zijn wekelijkse gesprek op de radio. ‘Laten we voorzichtig zijn met het plaatsen van onze huidige maatschappelijke opvattingen op de geschiedenis die verder weg ligt.’ ”
Natuurlijk heeft een beeldenstorm weinig zin. Vaak reiken die ook niet verder dan het symbolisch neerhalen van beelden, het omdopen van namen van straten en bruggen, of het veranderen van een vlag. Geregeld zie je dergelijke beeldenstormen in de context van een revolutie, die vaak een nieuwe situatie oplevert die op termijn weinig verschilt van de oude. Het ene beeld wordt verruild voor het andere afgodsbeeld. Soms vindt er zelfs een contrarevolutie plaats waardoor die de oude beelden en symbolen weer in oude glorie worden hersteld. Het innerlijk van de mens is hierdoor dus niets veranderd. Maar je bent dan vaak wel tienduizenden doden verder, of meer. Ook zou je bepaalde kwesties op een andere manier moeten bespreken dan vanuit een schuldperspectief, een zij-tegen-wij context of andere niet productieve wijzen die een samenleving meer verdelen dan bijeenbrengen. Zouden we allemaal niet moeten willen.
Maar waarom zouden we geen oordeel kunnen vellen over de geschiedenis vanuit het heden, met het doel dezelfde fouten niet nogmaals te herhalen en aan een betere samenleving te werken? Doen we dat met het herdenken van allerlei gebeurtenissen niet ook? Volgens premier Rutte is een dergelijke analyse van het verleden geen taak voor de politiek, aldus NOS.nl: “Het is een maatschappelijke discussie en het is prima dat die fel wordt gevoerd. Maar het is niet aan het kabinet om daar een mening over te hebben.” Waarom eigenlijk niet? Mogen politieke leiders zich nooit moreel uitspreken? En zouden politieke leiders zich niet juist moreel moeten uitspreken? Natuurlijk niet over elk wissewasje maar wel over heel fundamentele zaken waar iedereen het over eens zou moeten zijn en die de basis van onze samenleving vormen (zie onze Grondwet).
Overigens is het best interessant om te zien wat de Tora over slavernij zegt – een bron van 2500 jaar geleden en zelfs ouder volgens de Joodse traditie. In het Bijbelboek Sjemot (Exodus) lezen we daar het volgende:
20 “Wanneer iemand zijn slaaf of zijn slavin met een stok slaat, zodat deze onder zijn hand sterft, zal deze zeker gewroken worden.” 21 “Slechts indien hij een dag of twee in leven blijft, zal hij niet gewroken worden, want het is zijn eigen geld” (…) 26 “Wanneer iemand het oog van zijn slaaf, of het oog van zijn slavin, raakt en het vernielt, zal hij hem om zijn oog vrijlaten.” 27 “En indien hij een tand van zijn slaaf, of een tand van zijn slavin, uitslaat, zal hij hem om zijn tand vrijlaten.” (Sjemot / Exodus 21, NBG 1951)
Blijkbaar vond men het al lang geleden niet goed dat een meester zijn slaaf doodsloeg. De meester liep hier het risico zelf de doodstraf te krijgen (“gewroken worden”) indien het sterven van de slaaf direct op de mishandeling volgde. Wie als meester een ledemaat van zijn slaaf of slavin blijvend beschadigd – zelfs een tand! – diens slaaf verkrijgt de vrijheid. Zo dacht men er dus blijkbaar over in het Midden-Oosten van 2.500 tot 3.000 jaar geleden. In de rechtvaardige samenleving die men toen voor ogen had, bestond slavernij wel, maar niet op dezelfde wijze als in de Romeinse tijd of onze Gouden Eeuw. Misschien zou je de vraag moeten omkeren: hoe kan het dat deze Bijbelteksten in ons christelijke Europa de onmenselijke uitwassen van de slavernij niet wisten te voorkomen?
Enkele duizenden kilometers van ons land bracht vice-president Mike Pence van de Verenigde Staten een bezoek aan Israël, waar hij in Jeruzalem de Knesset toesprak. Een speech die veel indruk maakte in de Joodse wereld en die was geschreven op aanwijzingen van de voormalig opperrabbijn van Groot-Brittannië, Jonathan Sacks. De speech zat volgens de Times of Israel vol verwijzingen naar Tenach en duidde de actualiteiten in het licht van dit Bijbelse gedachtegoed - lees het verder zelf maar.
Volgens de website Srugim vergeleek de niet onomstreden Rabbijn Shmuel Eliyahu – recent nog in het nieuws vanwege zijn kritiek op gemengde legereenheden (mannen en vrouwen) – de woorden van Pence in de Knesset zelfs met het Lied van de Zee dat de Israëlieten zongen toen zij door de drooggevallen zee trokken en dat we deze sjabbat in de parasja lezen (Sjemot 15).
Sjabbat sjalom!
