Wat is wijsheid, dacht ik toen ik over 'het' incident las in een intercity vanuit Tilburg, zaterdagavond jongstleden. Want toen dacht de conducteur jolig te zijn en zong zelf, of liet het lied door de intercom horen (dat is mij nog niet helemaal duidelijk) 'Waar komen Joden toch vandaan?' Een link voor de liefhebbers.
De oplettende Stijn Wenders – volgens mij dezelfde als de Stijn die masterstudent Urbanism is aan de TU Delft – meldde dit op Twitter aan de NS, waarna zowel de verwachte veroordeling door het CIDI als de excuses van de NS volgden. Wie de discussie over dit onderwerp wil lezen naar aanleiding van de tweet van Stijn op diens twitteraccount, kan dat hier doen – er zitten volgens mij interessante dingen in.
Overigens is ook déze tweet, over homofobie in Indiana, waar Stijn in 2015 op reageert, interessant, want het kopje "Joden niet gewenscht" heeft op zichzelf weinig met homofobie te maken en is verder ook onnodig voor het maken van zijn terechte punt …
Saillant detail in het stuk in het AD over het treinincident van Sebastiaan Quekel (die na de tweet contact zocht met Stijn volgens het account van Wenders) is verder nog dat de trein op weg was naar Rotterdam! Tja, ook om andere redenen lijkt het mij geen wijsheid tijdens het carnavalsweekend ’s nachts in een trein naar Rotterdam een Ajax-lied te laten horen … Maar wat is wél wijsheid? Het geheel negeren en afdoen als een carnavalswitz? Toch zou ik – en ongetwijfeld ook anderen – het niet zo prettig hebben gevonden dat lied te horen, en dan ook nog in een trein … Ik weet het, tweede generatie, maar toch. Of moet je met de NS in gesprek gaan, maar dit incident niet breed uitmeten in de pers? Want het is veel interessanter om te weten te komen waarom die conducteur dit deed en er ook geen probleem in zag. Het gaat mij in ieder geval niet om het meteen veroordelen of eventueel juridiseren of het bekende uitgekauwde excuus. Dat kennen we nu wel. Het gesprek aangaan lijkt mij de beste optie, maar zonder hijgerige media graag.
Het treinincident valt samen met de publicatie van de antisemitisme monitor over 2019 door het CIDI. Dit jaar werden er 182 incidenten gemeld – een recordaantal, het hoogst in dertig jaar, kopten de kranten. Wie de cijfers gaat controleren op basis van de eigen rapportages van het CIDI komt op het eerste gezicht tot een andere conclusie: in jaren als 2002, 2004 en 2006 werden méér incidenten gemeld. Dat heb ik eerder al eens beschreven in een column voor Crescas, maar blijkbaar zetten ook anderen hun vraagtekens bij de conclusies van het CIDI van de afgelopen jaren over het antisemitisme in Nederland. CIDI zelf verklaart de cijfers door een andere manier van meting nu in vergelijking met het verleden, maar of dit nu echt een antwoord is, weet ik niet, daarvoor zou je de cijfers diepgaand moeten analyseren.
In ieder geval lijkt het beeld alsof het aantal antisemitische incidenten door de jaren heen almaar scherp stijgt, te worden weersproken door de cijfers zelf, als je daar een grafiek van maakt zoals ze zelf deden in hun rapport over 2018.
Wat de cijfers dus écht aantonen, is mij in ieder geval niet duidelijk – een echte trend zie ik niet, behalve een voortdurende golfbeweging. Antisemitisme is nooit weggeweest en piekt af en toe. Zoiets? Kijk bijvoorbeeld ook naar de gewelddadige incidenten, daarover zegt het CIDI op pagina 35 in de rapportage over 2019 het volgende: “Onder ‘geweld’ zijn enkel incidenten geteld met gericht geweld tegen personen of instellingen, die lichamelijk letsel tot gevolg hadden of konden hebben. In 2018 werd 1 geweldsincident geteld. In 2019 waren dit er 2.”
Een vergelijking met eerdere jaren: 2007 (1), 2008 (2), 2009 (4) – we zouden dus ook kunnen concluderen dat het aantal gewelddadige antisemitische incidenten in tien jaar tijd is gehalveerd. En dat is uiteraard ook te gemakkelijk. Een grondige analyse lijkt me dus de weg, en niet meteen de cijfers naar buiten brengen en daar allerlei voorlopige conclusies aan verbinden.
Wat is dus wijsheid? Net doen alsof er niets aan de hand is, is naïef want er zijn 182 incidenten. CIDI moet vooral doorgaan met als waakhond op te treden. Alleen, te veel en te snel roepen en meteen veroordelen lijkt ook niet altijd de weg te zijn – kijk naar Aalst waar weinig werd geleerd van vorig jaar. Geen Jodenneuzen meer, maar nu een klaagmuur met goudstaven en Joden als insecten. Wauw echt een vooruitgang … Hoe dom kan men zijn?
Niet elk incident is hetzelfde en vereist een zelfde reactie. Wijsheid en geduld en het gesprek aangaan blijven nodig … Want de meeste mensen zijn geen verstokte antisemieten, maar gewoon soms onbenullig, onwetend, grof of hufterig. En ja, verstandige waakzaamheid blijft geboden. Optimisme is een keuze.
Sjabbat sjalom!
