We zitten in Nederland nu zo’n vier weken in deze coronacrisis. Er is enorm veel veranderd ondertussen – van geen handen meer geven (waar we allemaal lacherig over deden) tot een soft lockdown, waar we nu allemaal zo’n beetje in zitten – geen school, niet naar je werk, een maximum aantal mensen tegelijk in de supermarkt, ook in de buitenlucht anderhalve meter afstand houden, et cetera. De weinige aso's die maling aan alles hadden, zijn hopelijk nu ook om … Als iemand je vier weken geleden had voorspeld dat we nu in deze situatie zouden zitten, hadden we hem of haar waarschijnlijk uitgelachen of de mond gesnoerd. Het is wonderlijk en ook enigszins beangstigend hoe snel mensen zich aanpassen aan de steeds strenger wordende restricties. Wat gisteren ondenkbaar was, is vandaag gewoon. Terwijl het keerpunt nog niet in zicht is.
Wanneer u deze column leest, zijn er alweer een aantal dagen verstreken met nieuwe cijfers, nieuwe doden, grafieken en meningen – heel veel meningen. Niemand lijkt écht te weten hoe dodelijk het virus is en voor wie en waardoor, waarom er nog zo veel mensen besmet raken, wat een mogelijke behandeling kan zijn en hoe ervoor te waken dat ons zorgsysteem niet instort. Want dat moet tot elke prijs worden voorkomen – we hebben in Italië kunnen zien wat de vreselijke gevolgen daarvan zijn. Ondertussen zijn de mensen in de zorg 24/7 bezig met mensenlevens redden. En ja, de eredivisie valt niet onder het verbod op bijeenkomsten …
Behalve allerlei samenzweringstheorieën die – as usual – de ronde doen, zijn er natuurlijk ook mensen die alles enorm zwart inzien – apocalyptische scenario's, zwartgallige distopieën of religieuze messianistische koorts. Zo weet niemand minder dan de Israëlische minister van Volksgezondheid Litzman zeker dat de coronacrisis niet langer duurt dan tot Pesach – met Pesach komt de Masjiach zeker en zal alles opgelost zijn. Natuurlijk is het mooi als iemand dat privé gelooft, maar als die persoon de minister van Volksgezondheid is, geeft het een wat onrustig gevoel. Weer anderen hebben berekend dat de getalwaarde van 'corona' en 'na Pesach' hetzelfde is (te weten 367) en dat de crisis daarom voorbij is met Pesach.
Ik denk dat we geen oplossingen gaan vinden als we ons hierdoor laten leiden. Wanhoop, angst of overmatig geloof in hulp van buitenaf lijken geen goede raadgevers in deze tijd. Want we zullen het in eerste instantie toch echt zelf moeten doen – natuurlijk kan God een handje meehelpen. Maar wat we via menselijke inspanningen kunnen oplossen, zal niet zo maar door een wonderlijk Goddelijk ingrijpen gebeuren – 'men vertrouwt niet op een wonder' zei de Talmoed al.
Toch is het niet oninteressant om er vanuit een bijbels perspectief naar te kijken, althans waar dat mogelijk is. Ik denk hoe dan ook niet dat je de actuele realiteit – elke realiteit – zo één-op-één op Tenach kan leggen. Maar het is wel interessant om na te denken over rampen in Tenach. Hoewel daar al snel de zonde als oorzaak wordt aangewezen, is het wel interessant om na te gaan in hoeverre mensen verantwoordelijk zijn voor de crisis waar men inzit. Niet schuldig, maar verantwoordelijk. Dus: hoe zijn we hier eigenlijk gekomen? Het maken van de juiste keuzes speelt namelijk een belangrijke rol in de Tora; “kies voor het leven” lezen we dan ook. Vaak lezen we Tenach te veel als een strikt religieus boek dat los staat van wereld en samenleving en dat enkel over rituelen voor God zou gaan. Verkeerde keuzes en prioriteiten leiden tot verkeerde uitkomsten zegt de Tora; de zondes van vroeger leiden tot de rampen van morgen …
Want er zijn wel parallellen aan te wijzen tussen de bankencrisis, de ecologische crisis en deze coronacrisis. Het is steeds de menselijke factor die de processen deels vormgeeft, stuurt en versneld. Het gaat er niet om of het te bewijzen valt dat de wereld opwarmt enkel en alleen door menselijke keuzes en gedrag, maar het lijkt vrij raar en onlogisch om te denken dat onze keuzes de bestaande patronen niet zouden beïnvloeden, een bepaalde kant uitduwen of zelfs versnellen, zodat de zaken instabiel en onbeheersbaar worden en dus gevaarlijk. En dan die bankencrisis uit 2008 – je zou denken dat men geleerd had van eerdere crises. Niets bleek minder waar te zijn. Doordat men winst als hoofddoel heeft en de economische beslissingen steeds meer op de korte termijn lijken te zijn gericht, hielden de banken te weinig reserves aan. Het ging goed totdat het een keer mis moest gaan, zoals al was voorspeld door sommigen. Een domino-effect van omvallende banken was het gevolg en een wereldwijde crisis waarvan het herstel jaren zou duren.
Dan de coronacrisis. Als iets pijnlijk duidelijk wordt in de westerse wereld is het dat de beslissingen die genomen zijn in de zorg dramatische gevolgen hebben in tijden van een crisis. Ook hier lijkt alles door computermodellen te zijn ingericht die geen rekening houden met de werkelijkheid. En zo zijn er in de westerse rijke wereld maar weinig IC-bedden per hoofd van de bevolking. Maar ook – net als de banken – heeft efficiency en outsourcing ervoor gezorgd dat geen ziekenhuis nog een echte voorraad heeft van geneesmiddelen, beschermende kleding, mondkapjes, wattenstaafjes. Men roeit met de riemen die men heeft. Alles moet uit het buitenland worden aangevoerd, met alle logistieke en politieke problemen van dien. Want we maken al lang niets meer zelf …
Ik zou overigens iedereen in dit verband een leestip willen geven: het boek Hou het klein van de econoom E.F. Schumacher, een boek uit 1973 maar weer helemaal actueel.
Het heeft ook iets surrealistisch dat we anno 2020 / 5780 voor de huidige situatie geen beter antwoord hebben dan millennia oude quarantaineregels die we in de Tora kunnen lezen, maar ongetwijfeld ook bekend waren bij andere volkeren, door hun ervaring met epidemieën. Afstand houden, quarantaine, het vermijden van lichamelijk contact en contact met lichaamsvloeistoffen, het wassen van het lichaam in water, het liefst stromend. U kunt het nalezen bijvoorbeeld in het boek Wajikra / Leviticus hoofdstukken 12-15. Laten we hopen dat men snel ook iets anders zal vinden, naast deze verstandige hygiënische levensregels, die altijd goed zijn …
Ik wens iedereen veel wijsheid en gezondheid – en mogen alle coronapatiënten een voorspoedig herstel kennen.
Sjabbat sjalom
