Het was een beetje een week van uitersten – en dan heb ik het niet eens over dat gekke weer: het ene moment zit je in een warme zon, om vervolgens weer een dag in de stromende regen te zitten met temperaturen die normaliter bij de herfst horen … Nee, ik heb het over enerzijds de dodelijke schietpartij in het Joods Museum in Brussel, en anderzijds het indrukwekkende bezoek van de paus aan Israël. Hoewel de Nederlandse TV er alleen in het nieuws wat aandacht aan besteedde, waren het onze geliefde oosterburen die afgelopen maandag een twee uur durende live-uitzending op hun Net 1 plaatsten. Ik keek een klein uur naar het bezoek van de paus aan Yad vaShem in Jeruzalem, en luisterde naar de rede die hij daar uitsprak. Een rede die uit het hart lijkt te komen – zonder veel theologische franje, maar met de steeds terugkerende zin: “Adam, waar ben je?” Ondanks alle ellende uit het verleden is het moeilijk om vol te houden dat er niets is veranderd. Lees de hele rede hier.
Uiteraard was niet iedereen blij met de komst van de paus – de Joodse tuin kent vele planten- en bloemensoorten, en dus ook hier-en-daar wat militanter doorntjes tussen de vele roosjes … Zo was er bijvoorbeeld de spreekbuis en voorzitter van de kolonisten-organisatie Yesha die zich afvroeg – nadat de paus was vertrokken overigens – waarom hij de naam Franciscus heeft aangenomen. Weet de paus dan niet dat juist de Franciscanen niet allemaal jodenvrinden waren? Waarom kiest hij dan de naam van een antisemiet? Zo wijst hij op Bernardino uit Siena (14e-15e eeuw) en Johannes uit Capistrano (14e-15e eeuw) die beiden belangrijke Franciscanen waren en aanzetten tot jodenhaat.
Allemaal niet fraai natuurlijk (understatement), en als je inderdaad leest over de relatie tussen Franciscanen en de Joden in vooral de 13e eeuw en de 15e eeuw, dan wordt je er niet vrolijk van. Maar het heeft weinig met de Franciscus uit de 12e eeuw te maken, die gematigd lijkt in zijn relatie tot de Joden van zijn tijd. En waarom niet wijzen op het positieve voorbeeld van de Franciscanen in Assisi die honderden Joden onderdak gaven tijdens de Sjoa? Enfin, Mintz had meer historisch besef verwacht van Bibi, de zoon immers van historicus Benzion Netanjahoe …
Maar, interessanter werd het voor mij toen ik ergens op internet las dat de recent overleden rabbijn Ovadia Josef enkele jaren geleden tegen de beide opperrabbijnen van Israël gezegd zou hebben dat ze tijdens hun ontmoeting met de paus een Twee-Stenen-Tafels-Ketting moesten dragen. Als een soort contra-schil tegen het kruis van de paus of zo? Heel bizar, maar inderdaad te zien op de foto van de voormalige Oriëntaalse opperrabbijn Amar uit 2009. Die heeft inderdaad een rare ketting om waar een rapper nog jaloers op zou zijn (de onderste foto).
Nog vreemder wordt het als ik na enig gegoogel vindt dat de huidige Oriëntaalse opperrabbijn – rabbijn Jitschak Josef – tijdens zijn ontmoeting met de paus óók een gouden Stenen-Tafels-Ketting droeg. Daarover vertelde hij uitvoerig tijdens een bezoek aan de VS. De ketting was van zijn vader – rabbijn Ovadja Josef – die hem in 1973 bij zijn aantreden als opperrabbijn als cadeau van de Turkse Joodse gemeenschap kreeg. Enkele weken voor zijn dood schonk vader Josef de ketting aan zijn zoon Jitschak, die hem dus afgelopen week zou hebben gedragen bij het bezoek van Franciscus aan Israël.
En, verdraaid, de ketting is inderdaad op deze foto te zien. In een ander artikel was te lezen dat rabbijn Ovadja Josef zelf de gouden Stenen Tafels droeg bij zijn ontmoetingen met Christelijke religieuze leiders. Beide opperrabbijnen zagen in de paus overigens een partner in tolerantie en verdraagzaamheid. Oriëntaalse opperrabbijn Jitschak Josef verwees in zijn speech zelfs nog naar zijn gouden Stenen-Tafels-Ketting en wees op de beide tafels, waarvan één de verhouding met de mens en de ander die met God symboliseert. De tafels zijn met elkaar verbonden en vormen een eenheid.
En toen waren er nog de uitslagen van de Europese verkiezingen van vorige week donderdag. Die waren van hogere Europese hand nog even onder de pet gehouden – want je zou zomaar andere kiezers kunnen beïnvloeden en zo. Alsof politiek niet grotendeels beïnvloeding en demagogie is … En ook nu was de betekenis van de uitslag best ingewikkeld – enerzijds de opkomst van extreemrechts, anderzijds ook een consolidatie van de Christelijke partijen. En dan die eurosceptici die ook van allerlei pluimage zijn … Toch word je niet vrolijk van die versplintering en dat extremisme. De Europese ideeën van samenwerking, vrede en veiligheid lijken haast een tegengesteld effect te hebben. Maar misschien heeft dat vooral iets te maken met de manier waarop de burger ‘Europa’ beleeft: als een van boven opgelegde bureaucratie die zich overal mee bemoeit en waarvan de gevolgen nog onduidelijk zijn. Gaan we er echt op vooruit op de lange termijn? Wat hebben de euro, open grenzen, en allerlei verdragen de burger opgeleverd, hoor je Jan Modaal – en minder – denken … Deze zorg om de toekomst veroorzaakt een reflex van terugvallen in allerlei vormen van nationalisme, xenofobie en neo-tribalisme …
Niet teveel cheese-cake eten, daar helpt geen ketting tegen …
Sjabbat sjalom, chag sameach!
