Donderdagochtend – columntijd. Ik nip aan mijn glaasje groene thee – ieder redelijk denkend mens weet immers dat groene thee in de ochtend meer opwekkend is dan koffie - en kijk naar buiten: een schitterend sneeuwlandschap ontvouwt zich voor mijn oog. De twee dennenbomen voor ons huis, waarvan de takken tot aan ons keukenraam en ver erboven reiken (voor mij een zegen, mijn vrouw wordt er gek van …) zijn bedekt met een fijn laagje poedersuiker. Met een schuin oog kijk ik naar mijn computer. De voorpagina van nu.nl meldt om 10:11 uur nog 211 kilometer file. Voor mijn geestesoog zie ik nu lange rijen dampende auto’s op blubberende en gladde snelwegen. En natuurlijk uitvallende treinen.
De afgelopen jaren gaat bij elk regenbuitje, elke sneeuwbui of vrieskou de stekker er meteen uit bij de geprivatiseerde NS. Raar eigenlijk dat er nooit onderzoek is gedaan naar hoe dat vroeger – bijvoorbeeld in de jaren ’80 – ging. Vielen er toen ook al zo veel treinen uit? En had men toen ook al last van krimpende (bij kou) of juist uitzettende rails (warmte), of ‘vierkante wielen’ door bladerval in de herfst? Onderzoek van de kranten in die tijd zullen het leren … Ook raar dat er in deze tijden van marktwerking – u weet wel, dat onwrikbare geloof in de markt en de zelfregulerende werking ervan – nog geen concurrent van de NS is opgestaan die ‘even’ concurrerend een railnetwerk opzet (door een polder met de zeldzame boommarter of de knoflookpad …), treinen aanschaft en zijn diensten gaat aanbieden: concurreren maar, nu nóg scherpere prijzen!
Vorige week schreef ik over de onrust die in Bné Berak en omgeving uitbrak naar aanleiding van de oproep om bij de legerkeuringen te verschijnen. Dit vanwege het feit dat hiervoor keuringen van intieme lichaamsdelen gebeuren door vrouwen. Nu, dat is inmiddels (voorlopig?) opgelost, Baroech Hasjem. Reeds op 29 november ’s avonds wist de Yediot te melden dat de keuringen voor de Charedische knullen alleen door mannen uitgevoerd zullen worden. Lees het hier maar als u Hebreeuws leest. Maar dat betekent natuurlijk niet dat het nu rustig is in het Sjtetl. Verre van dat. Een diep godsdienstig leven gaat volgens sommigen nu eenmaal samen met een grote mate van emotie en roering, die elke keer een nieuw object vindt waarop die gericht wordt. Dus elke keer weer een nieuwe zaak waarvoor je je moet inspannen / je verre van moet houden / je spijt over moet hebben / voor moet dawwenen / voor moet demonstreren / enfin vul maar in.
Deze week dus iets nieuws, volgens opnieuw de Yediot: PSY-CHO-LO-GIE. Volgens een artikel in de krant van vandaag (5 december) is psychologie ‘ketterij tegen God’ en zet het aan tot ‘zware overtredingen’. Dit alles zou staan in een pamfletachtig boekje dat in een oplage van duizenden exemplaren in de ultra-orthodoxe gemeenschap in Israël is verspreid. De seculiere psycholoog zou het geestesleven van de ultra-orthodoxe Jood niet begrijpen en niet goed kunnen inschatten of het wel om een stoornis gaat of geaccepteerd gedrag in de groep. Bovendien hebben psychologen totaal andere visies op bijvoorbeeld seksualiteit dan rabbijnen. Bovendien is psychologie vaak totaal nutteloos, stelt het boekje. Nu is enige scepsis tegen psychologie wel gezond, lijkt mij. Maar, dat wil niet zeggen dat het daarmee maar allemaal onzin is. Er zijn zeker genoeg mensen die baat hebben bij psychologische hulp. Het artikel zelf beschrijft de toegenomen bewustwording van psychologische pathologie juist binnen de ultra-orthodoxie. Zo vermomt een OCD-aandoening (obsessief gedrag) zich vaak als extreme vroomheid waardoor iemand tientallen keren denkt zijn handen te moeten wassen. Of denkt dat hij na een toiletbezoek niet schoon is en niet kan bidden. Of mannen en vrouwen die in de knoop raken met hun zondige gedachtes en zo.
En juist in de Charedische hoek – en in ieder geval in de verlichte hoek ervan – verschijnt de laatste decennia al een zee aan zelfhulpboeken die eigenlijk over psychologie gaan, maar dat niet per sé zo presenteren. Want er moet een kosjer etiket op geplakt worden. Zo wordt er in het kader van het verbeteren van de karaktereigenschappen en moessar-achtige doctrines veel psychologie naar binnen gesmokkeld. Bijvoorbeeld over hoe je met je emoties moet omgaan, of met verkeerde gedachten (niet per sé seksueel, maar ook negatieve, zelfbeeld ondermijnende gedachten). De scherpe reactie van het boekje dat uit Lithuaanse hoek schijnt te komen, moet volgens mij dan ook juist geduid worden op basis van een psychologisering van deze gemeenschap de laatste decennia. Vooral op het gebied van kinderopvoeding, huwelijk en relaties verschijnen zeer veel zelfhulpboeken in de ultra-orthodoxe hoek. Deze worden bijvoorbeeld door Feldheim en andere uitgevers in het Hebreeuws of het Engels uitgegeven. Zo heb ik zelf beneden in de kast het boek TORAPIA staan (nog niet gelezen) dat duidelijk een spel is met het woord therapie en Tora. Dit dus.
Eén van de wegbereiders in deze was Mirjam Adahan. Zij schreef al in 1987 haar bekendste boek: Emett: A Step-By-Step Guide to Emotional Maturity Established Through Torah. Deze psychologe integreert in haar boeken inzichten uit de psychologie met religie en ze heeft haar methode aangeduid met de letters E.M.E.T.T. (= waarheid in het Hebreeuws). Als u zelf een kijkje wilt nemen in haar psychologische doch heimisje keuken, dan is dit boek (deels?) op Googlebooks te lezen en twee latere pennenvruchten hier. Mevrouw heeft inmiddels haar eigen website. Zelf probeerde ik ooit in EMETT te lezen maar ik vind het minder inspirerend dan ik had verwacht. En ook een boek over kinderopvoeding van haar hand vond ik niet echt interessant – maar misschien denkt u er weer geheel anders over … Dus neem hier een kijkje.
Uiteindelijk hoeft er natuurlijk geen conflict te zijn tussen psychologie en Tora: een échte rabbijn weet welk vlees hij in de kuip heeft en weet echt wel het verschil tussen narrisj gedrag en echte vroomheid. Een echte therapeut weet op zijn of haar beurt echt wel de persoon en de Umwelt van de patiënt mee te nemen in de therapie – uit respect en professionaliteit.
Al met al lijken het me allemaal oude koeien en is de ultra-orthodoxe gemeenschap opener dan ze zelf wil toegeven. Al eerder schreven David Greenberg & Eliezer Witztum Sanity & Sanctity: Mental Health Work Among the Ultra-Orthodox in Jerusalem. En bekijk hier het recent uitgekomen boek van rabbijn en psycholoog A. Bonchek, Religious Compulsions and Fears - A Guide to Treatment.
Sjabbat sjalom en alvast happy Chanoeka!
