Jongens waren we, maar een beetje nerds … Om de saaie lessen op de middelbare school door te komen, waren we druk in de weer met eigen ‘projectjes’ – variërend van een korte verkwikkende slaap, een cartoon tekenen, tot diepgaande discussies en overpeinzingen over allerlei onderwerpen – vooral religie en maatschappij. Zo herinner ik me nog steeds een ingewikkelde discussie met tekeningen en situatieschetsen over de ladder in Jacobs droom, waarover de Parasja van deze week vertelt (Beresjiet 28:10-19). Een sowieso ingewikkeld verhaal als je het exact probeert te lezen – want waar stond die ladder nu eigenlijk? In het Zuiden, in de buurt van Be’er Sjeva waaruit Jakov vertrok, of Beth-El alias Luz (v. 19), of Jeruzalem? En was Beth-El écht hetzelfde als Luz? Niets wees er immers op dat het om een stad ging (‘…Maar de naam van de stad was eerst Luz geweest’, v. 19) – Jakov ging ergens onderweg, op een veldje of bospaadje liggen, vandaar de stenen die rondom te vinden waren. Was de plaats van Jakovs rusten een stad geweest dan had hij toch gewoon in het plaatselijke herbergje geslapen? Misschien minder romantisch, maar wel veiliger …
De Middeleeuwse bijbelverklaarder komt met twee oplossingen van ‘het probleem’: de eerste komt uit de Midrasj Beresjiet Rabba (69:5), uit naam van Rabbi Eliëzer, die het weer van Rabbi Jossie van Zimra had gehoord, dat de basis van de ladder in Be’er Sjeva stond, het midden van de schuine helling van de ladder gesitueerd was tegenover de Tempel(berg) en de top van de ladder tegenover Beth-El. Niks aan de hand dus, zou je zeggen – hoewel het de vraag is of dat allemaal qua geografische afstanden wel klopt. Ook waren we als jongens geïnteresseerd in wát die hellingshoek van de ladder dan wel was. Die kon je natuurlijk berekenen als je de afstand Be’er Sjeva - Jeruzalem had, en de coördinaten.
Even ter herinnering: de hoek is gerelateerd aan de richtingcoëfficiënt A van een eerstegraadsfunctie Y = AX + B. Deze waarde kon je ook berekenen door de verschillen in Y-coördinaten te delen door de verschillen van de X-coördinaten, toch? Enfin, hóe weet ik niet meer precies, maar onze conclusie op basis van deze eerste verklaring van Rasji was, dat de ladder onder een hoek van 45 graden stond. Hij stond in ieder geval niet rechtop, zoals je dat nogal eens ziet in allerlei kunstwerken. Hoewel oudere werken de ladder wel degelijk meer diagonaal afbeelden.
In een tweede uitleg wordt het allemaal nóg spectaculairder bij Rasji: Jeruzalem en Beth-El vallen samen, omdat de plaats van de Tempelberg tot Beth-El komt en daarmee samensmelt – voor even. Misschien mogelijk in de kwantummechanica, maar in de macro-wereld nog wel een hele klus. Enfin, spannende materie dus ... Rasji kunt u hier in het Engels bekijken (met dank aan Chabad …).
Maar even iets anders. Kent u Robert Murray M'Cheyne? Ik aanvankelijk ook niet, maar dankzij het NIW van vorige week en onze vriend het internet, nu weer wel. Deze Schotse predikant (1813 -1843) vertrok naar Israël voor een zendingsmissie onder Joden daar, maar schijnt onder bevindelijk gereformeerden de laatste decennia weer populair te zijn – aldus Wikipedia in ieder geval. Niets mis mee, zou je zeggen, ware het niet dat M’Cheyne niet altijd even sympathiek schrijft over Joden. In zijn tijd vond men helaas dat daar weinig mee mis was, maar wij zouden beter moeten weten. Opmerkelijk dus dat het Reformatorisch Dagblad – volgens sommige orthodoxe Joden onze échte Christelijke vrienden – een meditatie bracht met onverkwikkelijke zinnen als:
Maar er komt ook verdrukking en benauwdheid eerst over de Jood (Romeinen 2:6-10)! Het is een ontzettende gedachte dat de Jood het eerst voor Gods vierschaar zal moeten verschijnen om geoordeeld te worden … De schuldigen zullen dan heengaan om hun eeuwige straf te ontvangen. De voorstelling is dus, dat verdrukking en benauwdheid eerst zal komen over de Jood!
(Robert Murray M’Cheyne, predikant te Schotland ‘Het leven en de nagelaten geschriften’, door Andrew Bonar, 1856).
Het hele stuk is te lezen in het Reformatorisch Dagblad.
Raar ook die reactie van Wim van Egdom “dat de meditaties één-op-één overgenomen worden en dat de redactie daar niet in treedt ‘tenzij iets strijdt met Gods woord’” (NIW 1-11-2013). Tja, Egt dom zou ik zeggen. Dit soort teksten zijn op zijn minst anti-judaïstisch en potentieel – dus latent – antisemitisch. Discriminatie, racisme en antisemitisme lijken mij nu echt strijdig met Gods woord. Werk voor de FJN van Loonstein? Meer volledige teksten van M’Cheyne zijn te vinden op de website van De Evangelist van de Stichting Gihonbron te Middelburg, onder het kopje ‘Israël en toekomstvisie’. Daar kunt u onder Bonar De zendingsreis van Robert Murray Mac Cheyne en anderen lezen. En ander mooi werk: De Bekering van Israel. Preek over Zacharia 12:12 met toelichting over het belang hiervan voor deze tijd van Thomas Boston (?) en De Antichrist en zijn val en het doden van de getuigen en bekering van Israël van John Bunyan (?). Tja.
Tot slot twee opmerkelijke berichten: Limmoed Engeland (of ook mondiaal) is min of meer in de ban gedaan door de rechtse orthodoxie. Dayan Ehrentreu heeft het orthodoxe rabbijnen – en waarschijnlijk ook leken – verboden om in Limmoed te participeren. Rabbijn Nathan Lopes Cardozo schreef er al vorige week over in het Engels in zijn wekelijkse Thought to Ponder en deze week schijnt dit ook als gastcolumn in het Nederlands te verschijnen op de website van Crescas. Het andere minder leuke bericht komt uit Israël. Het Opperrabbinaat gaat orthodoxe rabbijnen uit het buitenland strenger screenen of deze wel recht in de leer zijn. Verklaringen van deze diaspora-rabbijnen over de status van gemeenteleden die naar Israël emigreren, worden niet zonder meer geaccepteerd. Om over gijoeriem maar helemaal te zwijgen, want daar bestaat al eerder een lijst van – welk Beth Din wél en welk niet wordt geaccepteerd. De bekende modern-orthodoxe rabbijn Avi Weiss windt zich er over op – vooral ook omdat hij zelf nu op de zwarte lijst staat, vanwege zijn egalitaire houding ten aanzien van vrouwen en goede verhoudingen met Reform en Conservative stromingen. Een en ander is breed uitgemeten in de Yediot en andere media, zoals dit Engelse artikel in de Yediot.
Laten we toch vooral proberen om samen door één deur te kunnen, hoe verschillend we ook mogen denken.
Sjabbat sjalom
