Vakantie. Eindelijk. Na veel wikken en wegen besloten we toch maar op weg te gaan met de auto. Naar Italië, waar het allemaal begon eind februari, begin maart. Maar waar de coronacijfers wel prima waren de afgelopen tijd. Inmiddels waren die daar ook iets stijgende (tijdens de reis niet op gelet uiteraard …) – hoewel de cijfers nog altijd veel en veel beter zijn dan in ons eigen land. Uiteraard namen we bijna honderd mondkapjes mee op reis – een ruime bedeling per persoon, maar 'beter mee verlegen dan om verlegen' zegt het spreekwoord. Terwijl we de koffers stonden in te pakken voor onze grote tocht naar het zuiden, wist een Poolse buurman wel nog te vertellen dat hij dacht dat de Poolse overheid nét die dag had gewaarschuwd om Toscane te mijden – maar dat wist hij niet helemaal zeker. Lekker ontspannen vertrekken dus … Maar het zou wel meevallen, toch?
Positief nieuws (of informatie) is nu eenmaal fijner dan negatief nieuws. Toch zijn veel media (vooral de commerciële) vaker geïnteresseerd in het niet-normale, het afwijkende en dus vaak ook negatieve. De socioloog R. Laermans zegt het zo:
"Politiek is interessant voor zover er wordt gekissebist, het liefdesleven van mondiale of nationale beroemdheden is nieuws bij overspel of een nakende echtscheiding, wetenschappers krijgen extra aandacht wanneer ze het onderling oneens zijn, oorlogen en geweldsconflicten zijn steevast prime time nieuws. Goed nieuws is geen nieuws, dus krijgen we voortdurend slecht nieuws. Conformiteit, harmonie, herhaling – kortom normaliteit is daarom dé blinde vlek in het observeren van de massamedia." (‘Moreel en media in de hedendaagse wereldmaatschappij: het verdict van de systeemtheorie’, in: De Verleiding van de Ethiek (uitgeverij Boom, Amsterdam, 2003), blz. 118-119).
En nee, de media heeft het niet altijd gedaan en 'het' is ook niet de schuld van de media. Maar ook in onze eigen Joodse media overheerst vaak het negatieve. De afgelopen jaren horen we steeds de terugkerende claim dat het antisemitisme stijgt. Dat zal voor sommige landen zeker zo zijn, maar voor ons eigen Nederland is dat minder duidelijk vast te stellen. Ik heb reeds verschillende malen gewezen op de ambigue cijfers van de antisemitisme-monitor van het CIDI en de harde conclusies die daar aan vast worden geknoopt door CIDI, NIW en anderen. Wie de cijfers werkelijk bekijkt, zal eerder een golfbeweging zien dan een duidelijk stijgende lijn. Desalniettemin overheerst de berichtgeving over antisemitisme in Nederland. Maar uiteindelijk is de realiteit dat er dagelijks duizenden Joodse jongeren in ons land naar niet-Joodse scholen gaan zonder noemenswaardig antisemitisme tegen te komen. Gelukkig maar.
Disclaimer: ja, ik ontken niet dat er incidenten zijn en elk incident is er één te veel. We moeten waakzaam blijven, niet wegkijken en alleen maar positief doen terwijl er ook negatieve dingen zijn waar te nemen. Dat geldt overigens ook voor de houding tegenover racistische incidenten en discriminatie op welke basis dan ook. Dat is echter iets anders dan vast blijven zitten in het antisemitisme-narratief, het iedereen-is-tegen-ons verhaal. Dat lijkt me weinig positief en het leidt tot tunnelvisie die je blind maakt voor de positieve dingen die er ook zijn. Zo is de overgrote deel van de mensen geen antisemiet, net zo min als alle blanken racisten zijn tegenover mensen met een niet blanke huidskleur, of alle mannen vrouwenhaters of verkrachters. Wie een negatief narratief blijft herhalen zou zijn visie wel eens bevestigd kunnen zien door de gevolgen van de zogenaamde zichzelf vervullende profetie (wie denkt dat anderen hem negatief bekijken zal mogelijk ook negativiteit tegen anderen uitstralen). Paradoxaal genoeg ondermijnen degenen die het negatieve antisemitisme verhaal blijven herhalen ook de community opbouw en positieve identificatie met het jodendom (vooral in de diaspora). Wie wil er bij een club horen als lidmaatschap alleen nadelen oplevert?
Hoe antisemitisme-proof zou Italië zijn, vraag ik me tóch af tijden onze reis. Maar ik wilde er eigenlijk verder niet aan denken, want vakantie. Maar opmerkelijk genoeg kwamen we onbedoeld toch veel Joodse zaken tegen in Italië – op plekken waar je het niet vermoedt. Neem nu Arezzo, met circa 100.000 inwoners geen grote stad in Italië, maar wel met een rijke Joodse geschiedenis als we deze webpagina van de Jewish Virtual Library moeten geloven – maar wel met ups-and-downs en het einde van de gemeenschap al in de 19de eeuw. Toch ontdekte we per toeval ook hier een straat vernoemd naar Anne Frank, die hier Anna Frank heet, maar toch …
In Parma – bekend van de Parmaham – vinden we bij één van de bruggen tussen allerlei Europese vlaggen ook de Israëlische vlag hangen – geheel in de traditie van het Eurovision Songfestival waar Israël al jaren in Europa ligt. Leuk detail: naast de Israëlische vlag hangt de regenboogvlag.
En wanneer we in de etalage van een antiekwinkel kijken, liggen daar tussen verschillende Italiaanse kunt en andere objecten, vier voorwerpen die ons wel zeer bekend voorkomen. "Jad. Zilver, handwerk, wordt gebruikt voor de openbare lezing van de Tora in de synagoge”, staat er op het kaartje erbij.
En na een leuk verblijf van twee dagen in een badplaats bij Rimini valt mijn oog op een leuke landkaart die aan de muur hangt. In deze zwart-wit kaart van de wereld is elk land afgebeeld als tekst – de grootte en de vorm van de tekst varieert met de grootte van het werkelijke desbetreffende land. Snel doe ik de Israël-check – ja staat er gewoon op (zie de rode pijl). Maar opmerkelijk genoeg is Nederland afwezig op de kaart – misschien denken ze dat België en Nederland hetzelfde zijn (slik), want België staat er wél gewoon op!
In Florence is het door corona zeer leeg, maar dat vinden we niet erg. Er zijn behalve Nederlandse toeristen bijna geen mensen uit andere landen te vinden. Het is opeens veel aangenamer, minder heet en overzichtelijker dan vorig jaar toen we er ook waren. We zien daardoor veel dingen die ons vorig jaar door de drukte niet waren opgevallen. Zoals ook deze lange rij van winkels in authentieke oude huisjes die juwelen, sieraden, kunst en antiquiteiten aan weerszijden van een brug over de rivier aanbieden. Tussen de lokale kunst en kitsch, glamour en pracht zien we weer bekende dingen ons tegemoet schijnen: een menora van glas (geen chanoekia!), mezoezot van zilver, een kidoesjbeker en een fraaie jad van glas en zilver.
In de winkel zien we enkele jonge mannen met keppels en twee vrouwen met kinderen die allemaal ook zomaar Joods blijken te zijn. Het zijn kinderen van Irakese Joden die in de jaren zeventig en tachtig uit Irak naar Engeland en Israël waren gevlucht. En ja, het stereotiepe gesprek (waar kom je vandaan, oh, ken je X, et cetera) leidt nog binnen enkele minuten naar wederzijdse bekenden in Nederland. Ook Irakese Joden die naar Europa vluchtten en al jaren in Nederland wonen. De Joodse wereld blijkt ook op reis in Italië klein te zijn …
Sjabbat sjalom!
