Afscheiden

Ik denk dat de makers van De Verhalen van de Zandtovenaar niet konden vermoeden dat zoveel Joden achteraf naar de uitzending van 10 november jongstleden zouden kijken. Want de uitzending had de gemoederen (bij sommigen) verhit. ‘Jodenverguizing’, ‘antisemitische sprookjes’ – men twitterde er vrolijk op los. OJEC, KRI en CIDI bemoeiden zich er natuurlijk mee vanachter de schermen. Was het écht zo erg? Hoewel ik zelf wel enkele kanttekeningen had, vond ik het niet dermate schokkend dat er zo sterk aan de noodrem moest worden getrokken. Internet en Twitter zijn vluchtige media geworden, zodat je nergens meer goed en diep over kunt nadenken. Van de reacties op het artikel in Trouw word ik niet vrolijk – die zijn zorgwekkender dan het programma zelf …

Ik zal enkele pareltjes geven:

Spel schrijft: Ik begrijp ook die overgevoeligheid van Joden niet, ondanks bloedige geschiedenis … En de immer positieve J.J. van der Gulik: Laten de Joodse gemeenten zich eerst maar eens uitspreken over de racistische taal in hun eigen geschriften en daar dan spijt over betuigen. Dan zouden ze in ieder geval met meer recht anderen antisemitisme kunnen verwijten. Hoeft niet wat mij betreft maar dan ook niet mekkeren over antisemitisme … En natuurlijk is elke discussie over Joden, jodendom of Israël pas volmaakt wanneer de Palestijnen opduiken, zoals Patoze opmerkt: Ik heb vanuit de Joodse wereld-gemeente nog weinig protest gehoord tegen hoe de Joodse staat Israël, ja toch, Joodse staat toch, al decennia lang omgaat met de Palestijnse bevolking. Heh, fijn …

Ondertussen woedt aan de overkant van Het Kanaal een Limmoed-strijd, zo kunnen we het inmiddels wel noemen. Dit werd allemaal in gang gezet doordat de nieuwe opperrabbijn van Groot-Brittannië – rabbijn Mirphis – aankondigde in december naar de inmiddels wereldbekende Limmoed-conferentie te gaan. Dat leidde aan ultra-orthodoxe kant tot een officiële ban op Limmoed, uitgevaardigd door zeven Charedische rabbijnen waarvan Dayan Ehrentreu één van de bekendsten is. Volgens een artikel uit de Jewish Chronicle zou de Rosj Jesjiva van de invloedrijke Gateshead-Jesjiva – rabbijn Gurwicz – achter het initiatief voor de ban zitten.

Voor ons werd het pas interessant toen ook de bekende rabbijn en spreker Nathan Lopes Cardozo een stuk schreef dat in de Jerusalem Post verscheen – en dat ook op de Crescas-website was te lezen. Dat leidde weer tot een verdediging van het orthodoxe anti-Limmoed standpunt door Jonathan Rosenblum.

Maar opmerkelijk genoeg ging ook een andere rabbijn die ons in Nederland goed bekend is, zich ermee bemoeien. Ik heb het over de doorgaans alom gerespecteerde rabbijn Alan Kimche, die in Amsterdam nog onlangs op de Jewish Identity Day sprak over The Focus on Relationships in Judaism – Using your Mind to Control your Heart.

Rabbijn Kimche schreef een opmerkelijk anti-Limmoed (Let’s be honest about Limmud) stuk voor zijn eigen gemeente, de Ner Israel Synagogue. Dit stuk circuleerde op internet en belandde ook in mijn mail, waarna weer allerlei afkeurende reacties op Kimche’s stuk verschenen, zoals deze.

Het was een opmerkelijk stuk omdat de rabbijn zijn afkeuring uitsprak tegen de anti-Israëlische geluiden die men op Limmoed kan horen, de milde houding tegen homoseksualiteit en het homohuwelijk die sommigen daar prediken, het grote kabbala-gebabbel, en de vraagtekens die bij de authenticiteit van de Tora worden gezet door sommige sprekers. Nee, Limmoed is geen jodendom, stelt hij: te vrijblijvend, te pluralistisch. Wat wil je ook met sessies als ‘Fifty shades of Hummus’, ‘Kaddish for deceased Pets’, of ‘Pyjama Party Disco’? En wat te denken van sessies zoals gehouden op Limmoed 2012:

We kunnen de naam van Limmoed dan ook beter veranderen in ‘Limmud conference of Progressive Judaism,’ besluit Kimche zijn artikel.

Nieuw is dat nu ook een Israëlische rabbijn zich er in het Hebreeuws mee gaat bemoeien. Rabbijn Benny Lau – een gematigde rabbijn uit de religieus-zionistische hoek – schreef op zijn Facebook-pagina een kort essay ‘Ja tegen Limmoed!’ De rabbijn weet waar hij het over heeft, want hij was ooit twee jaar als sjaliach in Londen actief voor Bne Akiwa. Hij schrijft daarin over zijn eigen ervaringen met zowel Limmoed destijds, als met een orthodox alternatief, Lishmah, dat destijds werd gehouden. Hij hield op deze orthodoxe bijeenkomst toen een les over een responsum van de Netsiev–rabbijn Tzvi Jehoeda Berlin, één van de grote rabbijnen uit de 19e eeuw. Deze rabbijn was juist tegen de idee van de Austrittsgemeinde waardoor Orthodox en Liberaal niet meer in één gemeente leven. Volgens hem was dit een ramp en zou dit model een verwoesting voor het hele jodendom betekenen (Mesjiev Davar, nr. 44).

Rabbijn Lau: “Tot ons verdriet heeft de methode van afzondering van de gemeenten volledig gefaald. Het zich afzonderen door het kamp van de ‘getrouwen’ aan de traditie heeft geleid tot het opzeggen van verantwoordelijkheid en reciprociteit [tot de andersdenkenden]. Nu wil men van ons dat we deze mislukking nogmaals herhalen." [door zich terug te trekken uit Limmoed]. Lau erkent dat op Limmoed dingen te horen zijn die voor orthodoxe gelovigen schrijnend zijn. Ook is de sfeer meer die van een festival dan van serieuze Tora-studie. En ja, men straalt meer vrijheid uit dan het zich committeren aan het juk van de Tora.

Maar, “vraag ik rabbijn Kimche: waar is de verantwoordelijkheid tegenover de duizenden Joden die naar deze conferentie komen? Wanneer we een vitaal en groots Joods leven willen, dan betekent dat dat we op elke plek moeten komen.” Voor Lau ligt de grens bij respect. Wanneer de Tora of de rabbijnen bespot worden, dan blijft ook Lau weg. Maar wordt er serieus gediscussieerd en verschilt men van mening, dan is hij wel van de partij. En het belangrijkste is, besluit Lau, “helemaal niet bang te zijn” (weha'ikar lo lefached klal - een citaat uit een aforisme van rabbi Nachman van Breslov: de hele wereld is één grote smalle brug. En de hoofdzaak is: helemaal niet bang te zijn!).

Bij dit laatste sluit ik me volmondig aan. Rest mij nog u te wijzen op de geslaagde vierde Global Day of Jewish Learning die we in Amsterdam samen met nog 400 andere gemeenschappen wereldwijd hielden.

Sjabbat sjalom!