Na drie weken intensief feesten, bidden en eten is het voorlopig even voorbij tot het voorjaar. Goed, Chanoeka is er ook nog, maar dat is een weinig ingrijpend feest – hoewel de schoonmaakfanaten elke dag druk in de weer zijn om hun chanoekia's helemaal te ontdoen van de restjes kaars of olie van de vorige avond. Volgens mij is het juist sfeervol om het niet schoon te maken en de getuigen van eerder gebruik er onaangetast op te laten totdat het te bar wordt, maar dat terzijde … Soekot was dit jaar best te doen – het regende wel af en toe maar er waren ook een paar mooie dagen. Vooral de eerste avond regende het hard – toevallig wel de belangrijkste avond volgens de rabbijnen. En zelfs in het altijd warme Israël viel er regen, stormde het soms en was er bliksem aan de hemel te zien. Masjiev haroeach oemoried hagasjem – "U laat de wind waaien en de regen neerdalen", zeggen we dan ook sinds enkele dagen in de gebeden.
Toch valt het in de moderne tijd niet mee om Soekot te vieren – u weet dat ik er van houd om, waar mogelijk, iets te problematiseren. Soekot is van nature een natuur- en seizoensfeest. De hut symboliseert de overgang van zomer naar herfst, gesloten en beschut maar toch ook open. De boeren sliepen meestal nog op het veld zo aan het eind van de zomer. Er was immers nog genoeg te doen en bovendien moest men de oogst van een hele zomer bewaken tegen dieven – mensen of dieren. Na Soekot begon de herfst definitief en valt de eerste regen – vandaar dat het belangrijk was om alles binnen te halen voor die regens. Anders wordt alles nat en slaan schimmel en rot toe – zonder oogst die kan worden bewaard, is er straks in de winter en het voorjaar te weinig eten. En dus bedacht men al lang geleden allerlei manieren om de oogst te conserveren en beter houdbaar te maken: van de druiven worden ingedroogde rozijnen of wijn gemaakt, van de olijven olie, van fruit jamachtige substanties, van vijgen vijgenkoeken, et cetera.
Met onze kantoorbaantjes en voornamelijk werkzaam in de dienstensector of in andere branches waar weinig natuur aan te pas komt, missen we veel van de beleving van Soekot. Van zowel de vreugde over de oogst en het samen delen van de zegen van God en de gift van het land met anderen, tot de spanning over wat het nieuwe agrarische jaar zal brengen (het oordeel) - zal er genoeg regen vallen in november en december, of anders desnoods in januari of februari? Maar regen aan het begin van de lente was een slechte zaak, want dat leidde tot kleine oogsten. De soeka en loelav vertegenwoordigen op zichtbare wijze de natuur en het agrarische leven. Over Soekot wordt immers gezegd "Het Loofhuttenfeest zul je zeven dagen vieren (letterlijk: 'maken', ta'aseh), wanneer je inzamelt [de opbrengst] van je dorsvloer en van je perskuip" (Dewariem 16:13). De rabbijnen leren hieruit dat de soeka – en vooral het dak – wordt gemaakt van de resten van de "dorsvloer en perskuip". Denk ook aan het zeer oude gebruik dat al in de klassieke rabbijnse bronnen wordt genoemd, om vruchten – de oogst – in de soeka te hangen.
En wanneer men in de tijd van Ezra en Nechemja het feest van Soekot gaat vieren – nadat dit volgens de eenvoudige lezing van de tekst gedurende vele jaren niet meer was gebeurd – krijgt het volk de opdracht de soeka te bouwen van inheemse bomen van het Land Israël: "Ga naar de bergen en brengt het loof van de olijfboom, van de olijfwilg, van de mirthe, van palmen, van bomen met dichte takken (als vlechtwerk), om loofhutten te maken" (Nechemja 8:15-16). Ook de loelav – de plantenbundel waarmee wordt gezwaaid – vertegenwoordigt verschillende bomen en gewassen in Israël: citrusbomen, aromatische gewassen, loofbomen en palmen.
Tja, wat is daar in de moderne tijd nog van over? Een hut in de derde wereld lijkt meer op de soeka van de Tora … Om een impressie te krijgen van wat ik bedoel, is het de moeite waard de volgende serie foto's te bekijken die met Soekot in Yediot Acharonot verscheen. Mensen uit allerlei plaatsen in Israël en het buitenland stuurden een foto op van hun soeka. Allemaal erg mooi en vast ook koosjer – van een soeka in de vorm van een Mageen Davied of in Oriëntaalse stijl als aandenken aan Jemen tot één op een duur jacht of de fiets-soeka van Chabad in de Oekraïne. Maar met een natuurfeest heeft het weinig meer te maken: papieren lampionnen, plastic versieringen (massaproductie) waaronder nepfruit (en bestek en klapstoeljes), canvas, zeil, Israëlische vlaggen, elektrisch licht en in het buitenland ongetwijfeld verwarming.
Symbool van de moderne tijd met betrekking tot Soekot, zijn de vele prefab-soeka's die overal als paddestoelen verrijzen. Binnen een uur heb je je soeka gebouwd, met een stuk zeil dat om een stalen frame wordt bevestigd (met klittenband!) en rieten matten als dak. Misschien is dit proces al veel langer aan de gang – en in de moderne tijd alleen versneld – en is het de reden dat al in de rabbijnse bronnen de soeka vooral de Goddelijke bescherming van Israël symboliseert. Bovendien verschuift bij hen het accent van de soeka in zijn geheel naar het dak, het sjach, dat van natuurlijke producten gemaakt moet zijn, maar de wanden niet (meer). Tegelijkertijd is er een nostalgie naar vroeger, lang geleden toen de Tempel er nog stond. Deze nostalgie krijgt in de moderne staat Israël soms concrete trekken. Zoals door het dit jaar opgerichte koor van 500 Levieten, die geordend naar hun stemhoogte en staande bij de Chuldah-trappen aan de voet van de Tempelberg, de herinnering aan de traditionele Levitische Tempelzang weer nieuw leven moeten inblazen. Er werden drie 'Sjier Hamalot' – Trappenliederen gezongen. Eén en ander in samenwerking met het Fonds voor de ontwikkeling van de Oude Stad, de Hogere school voor Muziek Mizmor (Givat Washington) en dirigent Jotam Segel, aldus Srugim. Voor een impressie zie hier.
Tot slot alvast voor volgend jaar, wat antwoorden van rabbijn Aviner op prangende Soekot-vragen:
- Is een soeka die 's nachts is gebouwd is en de nachtrust van de buren verstoorde, geldig? Antwoord: Ja, maar het is zeker wel een overtreding om iemands slaap te verstoren.
- Ben ik vrijgesteld van de soeka als ik 's nachts op moet staan voor de baby en mijn vrouw te moe is? Antwoord: Ja.
- Ben je vrijgesteld van de soeka als er storende vliegen zijn? Antwoord: vrijgesteld, ook bij grote kou, als er geen verwarming is, of grote hitte (en blijkbaar geen airco …, LM), of groot lawaai.
Sjabbat sjalom!
