Afgelopen dinsdag was er ’s ochtends een prachtige regenboog te zien bei uns in Amstelveen. Het was misschien wel de mooiste regenboog die ik ooit zag. Hij was allereerst vollledig – een gehele boog van de ene kant van de aarde beginnend tot het eindpunt (en nee, er stond geen pot goud aan het einde, dat heb ik zelf gecontroleerd...). Ook waren de kleuren zeer intens – allemaal waren ze goed te zien, ook de normaliter minder zichtbare kleuren als paars en indigo. Wat het allemaal ook bijzonder maakte was dat er, als je goed keek, een stukje van een tweede boog te zien was, het gevolg van reflectie in de lucht. Of was het een reflectie in het vensterglas van de keuken?
Omdat het zo fascinerend was om te zien besloot ik naar buiten te gaan en vóór mijn deur ernaar te gaan kijken. Mijn oudste dochter die nog thuis was – soms lijkt het alsof ze minder uren maakt dan een kind op de basisschool – bewoog ik met ‘zachte hand’ ook naar buiten om dit fenomeen samen met mij te bekijken. Mijn vrouw ontsnapte de dans want die was de andere drie kinderen naar school aan het brengen. “Zie je die 2e boog daar”, zei ik op lyrische toon, terwijl ik met mijn vinger vergeefs in de lucht bleef prikken. Het bleek haar minder te interesseren dan ik dacht. Na enkele milliseconden turen naar mijn in de lucht priemende vinger volgde er een “Ik begrijp wat je bedoelt, pap”. Wat mij dan weer ergens het unheimische gevoel geeft dat ik in de zeik word genomen... Een voorbijlopende buurman sprak ik nog aan op deze “zeer fraaie regenboog”. De man stopte echter niet eens om te kijken en mompelde een antwoord in het voorbijgaan. Momenten van existentiële eezaamheid...
Uiteraard spraken we wel de bijbehorende beracha uit die bij het fenomeen hoort: “Die het Verbond herinnert, die deze in stand houdt, en standvastig is in zijn woord...”. Met Verbond bedoelt men natuurlijk het Verbond dat God met de mens en de natuur – of met zichzelf? – sluit, om niet meer een verwoestende natuurramp over de aarde te laten komen die al het leven vernietigt – hoe slecht de mens misschien ook is. Ik geef u hieronder even de bijbehorende bijbelpassage in het Nederlands:
8 En God zei tot Noach en tot zijn zonen met hem: 9 Zie, Ik richt mijn verbond op met u en met uw nageslacht, 10 en met alle levende wezens die bij u zijn: het gevogelte, het vee en het wild gedierte op aarde bij u, allen, die uit de ark gegaan zijn, alle gedierte der aarde. 11 Ik dan richt mijn verbond met u op, dat voortaan niets dat leeft, meer door de wateren van de zondvloed zal worden uitgeroeid, en dat er geen zondvloed meer wezen zal, om de aarde te vernietigen. 12 En God zei: Dit is het teken van het verbond, dat Ik geef tussen Mij en u en alle levende wezens, die bij u zijn, voor alle volgende geslachten: 13 mijn boog stel Ik in de wolken, zodat die tot een teken zal zijn van het verbond tussen Mij en de aarde. 14 Wanneer Ik dan wolken over de aarde breng en de boog in de wolken verschijnt, 15 zal Ik mijn verbond gedenken, dat tussen Mij en u en alle levende wezens van vlees bestaat, zodat de wateren niet weer tot een vloed zullen worden om al wat leeft te verderven. 16 Als de boog in de wolken is, dan zal Ik hem zien, zodat Ik mijn eeuwig verbond gedenk tussen God en alle levende wezens van vlees, dat op aarde is. (naar de NBG-vertaling op Bereesjiet/Gen. 9:8-16).
In de Joodse traditie ontstond, op basis van deze passage, de idee dat de regenboog – hoe mooi die ook is – in essentie een negatief teken is. Wanneer er een regenboog zichtbaar is, dan betekent dit dat God eigenlijk de wereld weer wil vernietigen door een zondvloed te brengen, maar door de regenboog aan zijn verbond met de mensheid en de natuur wordt gehouden. Volgens mijn bescheiden mening is deze interpretatie niet per se noodzakelijk. Je kunt de tekst ook neutraal lezen: wanneer er een regenboog zichtbaar is wordt God weer eens aan zijn teken van Verbond herinnerd. Wie naar zijn trouwring kijkt en zijn belofte van trouw herinnert aan zijn partner, is toch ook niet per se midden in een huwelijkscrisis waaruit de ring – als teken van trouw – hem of haar weer een beetje richting positiviteit moet helpen? Toch is het vooral in mystieke stromingen van het Jodendom gebruikelijk om niet naar de regenboog te kijken, maar het is wel noodzakelijk om de zegen uit te spreken. Zo zou je ook niet iemand anders op een regenboog moeten wijzen – zelfs niet zodat diegene de zegen kan uitspreken. Want je zegt dan eigenlijk – ‘kijk eens in wat voor een slechte generatie we leven, hoeveel zondaars zijn er wel niet dat God de wereld eigenlijk wil vernietigen...’ Dit leidt dan weer tot technische vragen op een forum voor vrome joden, of je wél naar een foto van een regenboog mag kijken? Als de datum er niet bij staat is dat niet zo erg – als een soort zwart balkje voor zijn kleurenogen. Iemand anders maakt zich zorgen of, als hij een regenboog ziet, dat betekent dat God boos op hem is? Antwoord: nee, het is niet persoonlijk bedoeld maar een aanwijzing voor de hele generatie waarin de persoon leeft...
En toch. Terwijl Sandy door de straten van een uitgestorven New York waart, vraag ik me stiekem af of die regenboog toch niet een teken(tje) is. Onzin, we kennen Gods wegen niet en mogen niet op zijn stoel gaan zitten, denk ik meteen. Op internet zie ik echter dat er al rabbijnen zijn die de tekenen des tijds menen te kennen: Sandy is een teken dat Israël niet zo slaafs achter de VS moet aanlopen, dat ze niet zo afhankelijk van haar moet zijn (veiligheid, economisch), aldus de excentrieke/fanatieke/fundamentalistische* rabbijn Amnon Jitschak (* doorhalen wat wel/niet van toepassing is) volgens de Yediot Acharonot – Hebreeuwslezenden klikken hier...
Anderen wijzen, volgens de krant, op een passage in de rabbijnse literatuur die stelt dat aardbevingen/tsunami’s veroorzaakt worden door twee tranen van God die in zee vallen, en wier geluid van de ene kant van de wereld naar de andere kant klinkt. En waarom vallen die twee Goddelijke tranen in de zee? Omdat God denkt aan het volk Israël dat zich in ballingschap bevindt en lijdt. De twee tranen zijn dan tegelijkertijd ook een teken voor Israël dat God hen niet is vergeten en hen zal verlossen. Het is maar dat u het weet! (nou vooruit, hier is de link naar dit eveneens Hebreeuwse artikel)
Sjabbat Sjalom
