Afgelopen sjabbat was het Sjabbat Halloween, hetgeen mogelijk aan uw aandacht is ontsnapt. Gelukkig stuurde een trouwe lezer de onderstaande foto op met de traditionele sjabbattafel met wijn, challes onder het challekleed, kiddoesjbeker en zout. Voor Sjabbat Halloween werd daar de traditionele pompoen aan toegevoegd, alsmede drie belangrijke rabbijnse figuren die in het verhaal van Sjabbat Halloween figureren: Reb Izkele Greenbart (A), reb Dovid Wehrvelvel (B) en reb Jankele Kurzstrumpf (C). Dat Sjabbat Halloween oorspronkelijk een oud-Joodse traditie is, is bij weinigen meer bekend. Allereerst verwijst Halloween natuurlijk naar Challe und Wein. De achtergrond is de volgende: in de oude wereld heerste vaak schaarste. Na de drukke september-/oktobermaand met alle Joodse feesten was er vaak de eerste weken na Soekot een tekort aan wijn en challes. Het duurde enkele weken totdat alles weer in geschikte hoeveelheden voorhanden was. De eerste sjabbat waarop de schaarste voorbij was, werd Sjabbes Challe und Wein genoemd.
Eén jaar was er een grote droogte en waren er ook enige weken na Soekot geen druiven of graan te bekennen. De drie tzadikkiem van het Rijnland - Reb Izkele Greenbart, reb Dovid Wehrvelvel, en reb Jankele Kurzstrumpf – baden vurig tot God die hun gebed meteen verhoorde: op wonderbaarlijke manier werd een eerst lege opslagplaats, tot de nok gevuld met druiven en graan. Snel bereidde men de wijn en de benodigde broden. Tot zover het Joodse verhaal. Later is het ook, in verbasterde vorm, bij de Kelten en in de Christelijke traditie terecht gekomen. Iets van de Joodse traditie bleef bewaard in de verkleedpartijen die men per abuis met Poeriem verbond – eveneens een feest op de grens van twee seizoenen (winter en lente).
Waarom vertel ik u dit allemaal? Laatst las ik in Trouw een artikel over Markus Davidsen die promoveerde op het thema hoe Tolkien's Lord of the Rings bij sommigen tot een religie is geworden. Het zou om een religie gaan met enkele duizenden aanhangers. Ik citeer van de site van de Leidse Universiteit waar hij promoveerde:
Davidsen noemt dit verschijnsel ‘fiction based religion’ en suggereert volgens mij mogelijk ook dat de grote religies misschien ook zo onbedoeld ontstaan konden zijn. Een verhaal dat als verhaal was bedoeld met een boodschap, werd opeens als ‘echt gebeurd’ en ‘echt waar’ beschouwd. Fictie kan dus religieus worden, is zijn boodschap. Maar hoe verhoudt zich een échte gebeurtenis die je meemaakt tot het verhaal dat je zo waarheidsgetrouw mogelijk aan iemand anders vertelt? Beginnen daar al niet de problemen? En wat te doen met een verhaal dat zegt: ‘U hebt met eigen ogen gezien’, of ‘U hebt met eigen oren gehoord dat’, zoals in Dewariem 4:9-12? Een interessant fenomeen dat Davidsen aanboort …
Terug naar Halloween. Halloween wordt in de VS serieus genomen en overal gevierd – in Nederland is het een nieuw verschijnsel, overgewaaid uit de Angelsaksische wereld. Joden in de VS doen waarschijnlijk ook op grote schaal mee met Halloween-vieren. Een beetje googlen leerde mij dat de Joodse vraag naar Halloween een serieuze is. Zo lijkt de orthodoxie negatief over Halloween meevieren. Rabbijn Michael Broyde – rabbijn van Young Israel in Toco Hills (Atlanta) – legt in een artikel op My Jewish Learning uit waarom Halloween vieren voor Joden halachisch gezien verboden is. Rabbijn Jack Abramovitz legt op de website van de Orthodox Union ook uit dat het niet kosjer is:
En ook bij Chabad wordt men er niet vrolijk van. Maar merkwaardig genoeg dachten grote rabbijnen een generatie eerder wat milder over Halloween. Op de site Kosherveyosher las ik het verhaal over Rav Pam – een bekende rabbijn in de VS en hoofd van de Jesjiva Torah Vodaas in Brooklyn.
Met Halloween was Rebbetzen Pam druk bezig met het maken van zakjes popcorn voor de niet-Joodse kinderen in de buurt. Wie aanbelde kreeg met een glimlach en de beste wensen een zakje popcorn. Rabbijn Pam wilde hiermee volgens sommigen leren hoe belangrijk goed contact met de niet-Joodse buren is. Zo kan het dus ook …
Kijk ook eens naar een Halloween-handleiding voor Joodse ouders uit de koker van het Reform jodendom. Ook interessant is een artikel van de vrouwelijke rabbijn Jill Hammer van de mij tot dusver onbekende organisatie Tel Shemesh (die probeert een soort verbinding tussen natuurreligies en jodendom te leggen?) waarin ze ingaat op raakvlakken tussen de Joodse traditie en Halloween. Zij wijst onder andere op het fenomeen dat de sterfdag van aartsmoeder Rachel – 11 Chesjvan vaak op of rond Halloween valt. Een jaartijddag die ook dit jaar weer door velen in Israël is ‘gevierd’.
Lechajim, op het leven! En Sjabbat sjalom!
