Het is wel een beetje ironisch dat de huidige kredietcrisis samenvalt met de Hoge Feestdagen en Soekot. Rosj Hasjana is immers de dag van het oordeel, dat zich volgens de rabbijnen ook uitstrekt over de economie. Elke Rosj Hasjana wordt er volgens de traditie beslist hoeveel een persoon zal verdienen in het komende jaar. Ook Soekot is een feest dat met oordeel samenhangt. Op Soekot vindt immers het oordeel over het water plaats: hoeveel regen zal er dit jaar vallen? Geen onbelangrijke beslissing in grote delen van de wereld die met droogte kampen (terwijl andere gedeeltes weer met wateroverlast te maken krijgen ...). Tijdens Soekot verruilen we gedurende een week ons vaste, solide huis voor een wat gammel hutje. Hiermee geven we de onvoorspelbaarheid en broosheid van het menselijke bestaan weer. En inderdaad hebben de laatste weken laten zien dat het huidige bankwezen brozer is dan je denkt en niet zaligmakend is. In één dag kan je een groot deel van je vermogen kwijt raken op de beurs; je kunt zelfs je huis kwijtraken – het symbool voor zekerheid, beschutting en geborgenheid.
Vorige week sprak ik een mevrouw in sjoel die in de kredietcrisis een teken voor de komst van de Masjiach zag. Nu moet ik er meteen bijzeggen dat deze vrouw altijd in álles een teken van de Messiaanse periode ziet. Terwijl mijn geest nog enigszins troebel was door een post-Jom Kipoer dipje nam ze me bij de kapstok apart. Of ik ook gehoord had dat een bekende Joodse miljardair in een paar dagen 2 miljard was kwijtgeraakt. 'Nee', zei ik, ‘maar wat vervelend voor hem’. 'Vervelend?, juist niet’, zei ze op licht triomfantelijke toon. Het is juist een teken dat de Masjiach er aan komt! Mijn interesse was gewekt. 'Hoezo dan?', vroeg ik. 'Nou, in de tijd van de Masjiach zal er volgens de Profeten een overvloed zijn op aarde. Binnenkort, als de crisis zo doorgaat, kan je een huis voor een dollar kopen!'. 'Eén dollar’, zei ze nu iets luider. Iets diep in mij zei me dat het niet klopte, maar ik kon zo snel niet bedenken wat. Ik mompelde iets over een profetische passage waaruit zou blijken dat ook in de Messiaanse tijden er handel gedreven zou worden. 'Ik zei toch niet dat geld niet meer gebruikt gaat worden in de tijd van de Masjiach – alleen dat alles zo goedkoop is geworden dat je een huis al voor één dollar kan kopen'. Tja, daar kon ik even niet tegenop ... Teruglopend van sjoel naar huis wist ik opeens wat er niet klopte aan de redenering. Een huis kost dan misschien maar één dollar, maar je moet die dollar natuurlijk wel hebben! En dat zal nog best moeilijk worden en heel wat gespaar als je een maandsalaris hebt van nog maar 0.03 dollar of iets dergelijks! Enfin ...
Terug naar Soekot. We hadden ook dit jaar weer een aantal kennissen uitgenodigd om met ons de maaltijd te nuttigen in de soeka. In de krant had ik gelezen dat de gemeente Amstelveen zo dom was om haar spaargelden in IJsland te beleggen (ik bedoel: de helft van het jaar is het daar donker en bovendien gelooft een hoog percentage van de 'bevolking' in het bestaan van trollen, elfen en kabouters – serieus waar!) 'Wie stopt zijn spaargeld nou op een IJslandse bank – grapte ik tegen mijn gast'. ‘Ik’, antwoordde hij droogjes. Een korte stilte volgde ... 'Iemand nog wat aardappels?', vroeg mijn vrouw gelukkig.
We hebben elke dag van Soekot 7 gasten, bij elke maaltijd. Druk hè? Of toch niet zo, want ik bedoel eigenlijk de zeven oesjpiziem (van het Griekse Hospes), de zeven hemelse gasten die de vromen in hun soeka gedurende Soekot bezoeken. Dit idee komt uit de kabbala, uit de Zohar om precies te zijn. De idee is dat de '7 herders' in de Eindtijd de Masjiach zullen vergezellen wanneer hij Israël komt verlossen. De zeven oesjpiziem zijn: Awraham, Jitschak, Jakov, Josef, Mosjé, Aharon en David. Deze zeven personages zorgden elk op hun manier ervoor dat de Goddelijke Aanwezigheid (Sjechina) op aarde rustte.
Volgens de traditie komen deze 7 gasten elke dag van Soekot, maar staat elke dag van Soekot in het teken van één personage, die de hoofdgast is en de anderen als het ware meebrengt. Op de eerste dag van Soekot bijvoorbeeld is Awraham de hoofdgast. De bedoeling is dat degene in de soeka de bijzondere gasten uitnodigt. Dat gebeurt als volgt, bijvoorbeeld op de 1e dag: 'Ik nodig uit aan mijn maaltijd de hoogverheven gasten: Awraham, Jitschak, Jakov, Josef, Mosjé, Aharon en David. Moge het je behagen Awraham, hoogverheven gast, dat hier met mij en met jou samen alle hoogverheven gasten zullen aanzitten: Jitschak, Jakov, Josef, Mosjé, Aharon en David'. Volgens de kabbala staan deze bijbelse personages elk symbool voor een sefira, een Goddelijke eigenschap of uitstraling. Awraham voor Chesed, liefde of goedheid; Jitschak voor Gevoerah, kracht, macht; Jakov voor Tiferet, schoonheid; Josef voor Jesod, fundament; Mosjé voor Netzach, eeuwigheid; Aharon voor Hod, pracht of glorie; en David voor Malchoet, soevereiniteit, koningschap. Volgens de kabbala maakt God zich in de schepping kenbaar door middel van tien uitstralingen van zijn oneindige licht die de hele schepping in een continu proces voeden met de goddelijke energie. Deze uitstralingen worden sefirot genoemd, voorgesteld als fundamentele krachten of principes, goddelijke energiekanalen, goddelijke eigenschappen, goddelijke lichten. Via een dynamisch proces van uitstralen, verdelen, samenvoegen, doorgeven en vermengen, loopt de goddelijke energie stapsgewijs langs verschillende werelden en verdicht uiteindelijk tot materie.
Volgens veel stromingen in de kabbala gaat het vooral om het herstellen van de band met deze 7 lagere sefirot. De eerste 3 sefirot (keter, chogma en bina) zijn te verheven om je mee bezig te houden. Zij zijn als het ware het intellect van het goddelijke. Toch blijft bij mij de vraag knagen of nu echt bedoeld wordt dat de bijbelse personages werkelijk aanwezig zijn in je Soeka. Ik bedoel: dat lijkt op heiligenverering of zelfs op het 'zich wenden tot de doden', dat de Tora zo rigoreus verbiedt. Of is het bijbelse personage slechts een symbool voor een bepaald goddelijk aspect? Wie het weet mag het zeggen ...
