‘Ben jij die duizendpoot die wij zoeken, die wars is van een negen-tot-vijf mentaliteit, die creatief is en oplossingsgericht? Die out-of-the-box kan denken, et cetera.’ Met dit soort wervende tekstjes werden decennialang mensen geworven die gewoon alles moesten kunnen, en het liefst tegelijkertijd uiteraard. Het multitasken was jarenlang een must voor iedereen – flexibiliteit en productiviteit stonden voorop. Want hoe meer je doet, hoe meer winst, dacht men. Mensen zijn kneedbaar en als ze dat niet zijn, dan moeten ze hiertoe worden ‘geprikkeld’. Met dit soort managersdenken zijn velen bekend. De keerzijde is echter nu ook zichtbaar aan het worden. De laatste jaren is steeds duidelijker geworden dat multitasken niet natuurlijk is en zelfs contraproductief. En voor creativiteit schijnt multitasken al helemaal funest te zijn volgens Folia – het UvA-blad – zoals een onderzoek van enkele jaren geleden al stelde:

Het populaire multitasken, het doen van verschillende dingen tegelijkertijd, is slecht voor de creativiteit. Het zogenoemde ‘werkgeheugen’ van mensen raakt erdoor overbelast, waardoor denkprocessen worden belemmerd en informatie minder lang kan worden vastgehouden. Tot die conclusie komt hoogleraar arbeids- en organisatiepsychologie Carsten de Dreu in een onderzoek dat hij heeft gedaan samen met andere onderzoekers van de UvA en van de Rijksuniversiteit Groningen.
Lees het verder maar allemaal zelf …

Maar ook het voortdurend afwisselen van verschillende taken die een ander beroep doen op onze cognitieve vaardigheden lijkt niet gezond. Veel van het multitasken is in feite switch-tasken, het voortdurend heen-en-weer gaan van de aandacht en concentratie tussen twee typen complexe handelingen.

De prijs die we hiervoor betalen, wordt steeds duidelijker: multitasken of switch-tasken is verbonden met een hoger stressniveau en de dreiging van een burn-out.

Of zoals psycholoog Jeffrey Wijnberg het formuleert:

Gaat er nu meteen iets veranderen? Natuurlijk niet, want het is nog niet zo lang geleden dat multitasken als veel belovend tooltje is ingevoerd. Een nieuwe omslag kost dus tijd … Niet te lang wachten, want het aantal werknemers met burn-out of vergelijkbare problemen neemt steeds meer toe in Nederland, en op steeds jongere leeftijd, volgens een artikel op nos.nl. Het flex-contract is hierbij één van de boosdoeners. Uiteindelijk zal de hele economie hiervan de schade ondervinden.

Ton Wilthagen, hoogleraar arbeidsmarkt en flexibilisering aan Tilburg University, zegt het in dat artikel zo:

De reden dat ik me in deze column bezighoud met het multitasken en andere innovaties die op langere termijn schadelijk zijn, is een recept dat mij door een goede vriend werd toegezonden. In het Joodse receptenboek Confessions of a Rebbetzin van G.H. Halperin vond hij het recept voor Dishwasher Salmon. He?! Ja, inderdaad: zalm maken in een vaatwasser. Waarom zou je dat doen? De Rebbetzin zelf schrijft hierover:

Overigens blijkt deze vaatwasserzalm niet alleen door de Rebbetzin te worden aangeraden, zie bijvoorbeeld op internet dit recept.

Disclaimer: ik zou mijn zalm niet bereiden in de vaatwasser als die een maximale temperatuur heeft van 65 graden; een graadje of 10-15 Celsius méér lijkt me heilzaam tegen een listeria- of salmonellabacterie.

Maar werkt eten voor Sjabbat écht zo, dat je de zalm samen met de vuile vaat bereidt? Een verzachtende omstandigheid is misschien dat de schrijver geen Rebbetzin is, en ook geen vrouw, maar een seculiere man – Gil Hovav.

Traagheid, aandacht en concentratie (kavana) zijn juist de religieuze waarden om een beter mens te worden, vond men in de oude wereld. Hoewel efficiënt zijn niet per se negatief is – integendeel – leidt een snelle, kordate en op resultaat gerichte benadering niet altijd of zelfs vaak niet tot een moreel-ethisch juiste uitkomst. Een dergelijke uitkomst is juist gebaat bij een wat doordachter reflectie die ook andere waarden meeneemt dan alleen economisch-productieve. Hadden niet veel van de huidige problemen voorkomen kunnen worden als men in de jaren ’90 niet zo hard van stapel was gelopen? Iets dat op korte termijn goed lijkt, kan op lange termijn slecht zijn. Wie alleen focust op bonussen (beloning) of op angst (straf), haalt niet per se het beste in de mens naar boven …

Sjabbat sjalom!