Het zal in de zesde klas VWO zijn geweest dat we op schoolreis gingen naar Engeland, London. Naast het smotze hotel waar we verbleven, is één evenement mij vooral bij gebleven. De opvoering van het toneelstuk The Mousetrap in een theater in de West End, gebaseerd op een kort verhaal van Agatha Christie. Al decennialang werd dat toneelstuk daar opgevoerd, zonder dat er iets werd veranderd (misschien mocht dat ook niet?). Haast een soort ritueel dus. Dat zelfde theater voert nog steeds dit toneelstuk op, al zestig jaar lang!
Deze week moest ik opnieuw aan deze rituele toneelopvoering denken, toen iemand mij attendeerde op “wat ze in Elburg doen met het WK.” “Wat doen ze daar dan?”, vroeg ik. “Heb je dat niet op Internet en de social media gelezen en gehoord dan?”, reageerde mijn gesprekspartner een beetje ongelovig. Nee, want een smartphone heb ik niet en aan social media doe ik al helemaal niet.
Wat blijkt? In Elburg gaat men volgens omroep Gelderland nog een stapje verder dan de optimistische rapper Famke Louise die denkt dat Nederland het WK nog gaat winnen. Uiteraard gingen we winnen, áls we mee hadden gedaan. In Elburg dóen we gewoon mee! Niet met het WK maar met het EK. Want ze hebben daar besloten gewoon de klok dertig jaar terug te zetten, naar 1988 – de glorietijden van Neerlands voetbal. Moet kunnen en Oranje-gekte alom, compleet met gras in de kroeg.
Op mega-schermen ziet men Nederland nogmaals wedstrijd na wedstrijd winnen – totdat uiteindelijk ook de finale werd gewonnen van de Sovjet-Unie. Dat men de afloop al kent, is volgens Gerrit-Jan Vos, een van de organisatoren, geen probleem. Hij ziet hier een heel duidelijke analogie met andere ‘belangrijke’ cultuurgoederen die tot de pijlers van de Westerse beschaving behoren:
“Een aantal jaren geleden ging iedereen naar de film Titanic. Iedereen wilde zien hoe het afliep. Terwijl we allemaal weten dat het schip zinkt. Nu weten we allemaal dat we gaan winnen.”
Het hierboven beschreven Mousetrap-effect en Elburg-gevoel bekruipt me soms wanneer ik zie hoe orthodoxe mede-gelovigen omgaan met onze traditie. Er moet vooral niets veranderen en alles moet op het verleden lijken. En zo lijkt de sjoeldienst van komende sjabbat erg op die van vorige week. Die weer een haast perfecte kopie was van die van een maand eerder, een jaar eerder of decennia eerder. De sjoelen worden helaas dan ook steeds leger en grijzer. Terwijl de uitdagingen die in dit tijdvak op ons afkomen divers en complex zijn. Maar de toestand is zeker niet hopeloos – als we tenminste out of the box durven te denken en dromen …
Een zélfde gevoel krijg ik helaas wanneer ik het NIW lees. Week in, week uit lezen we over de triade oorlog-antisemitisme-Israël. Is er werkelijk niets anders te bedenken? Gaat dit de nieuwe generatie een goed gevoel geven over hun Jodendom? Ondertussen gaat het met institutioneel Joods-Nederland slecht – vooral met orthodox-Joods Nederland, waar een bestuurscrisis is. Maar hierover en de mogelijke oplossingen lees je merkwaardig genoeg weinig tot niets.
Het komende nummer van het NIW zal vooral in het teken staan van het Zuid-As incident, voorspel ik. En hoe erg het antisemitisme in Nederland is. Hoewel dat niet in overeenstemming lijkt te zijn met de cijfers van het CIDI zelf (En ja, elk incident is er één te veel.). Hoe de zaken echter negatief worden geframed, blijkt uit het AD-artikel erover. Onder het kopje ‘Stijging incidenten’ lezen we: “Uit eerder dit jaar gepubliceerde CIDI-cijfers bleek dat er vorig jaar 113 antisemitische incidenten werden gemeld. Een lichte stijging ten opzichte van 2016 toen het CIDI 109 antisemitische incidenten registreerde.”
Wie naar de CIDI-site gaat ziet echter de volgende cijfers van voorgaande jaren. In 2003: 334 gevallen, 2005: 159 gemelde gevallen van antisemitisme, 2006: 261 meldingen, en in 2008 104 meldingen. Kortom, je kan dus ook zeggen: we zitten op het niveau van tien jaar geleden …
In mijn vorige column schreef ik dat ik hoop dat we onze tijd steken in de opbouw van orthodox-Joods Nederland. Ik doelde hiermee op de ontstane crisis in vooral die instituties. De reageerder Denker vroeg zich hierop het volgende af: “Mag of moet het alleen maar een Joods orthodox Nederland zijn of mogen ook anders denkenden mee bouwen voor een veilige toekomst.”
Wie mij persoonlijk kent en leest wat ik door de jaren heen schrijf, weet dat ik in principe een inclusief-denker ben en nooit mensen bij voorbaat uitsluit. Dus uiteraard mag iedereen meebouwen aan een solide en veilig Joods Nederland. Alleen schreef ik dit in de orthodoxe context. Afgelopen week lazen we de parasja over Korach; laat de inhoud van dit reeds gelezen gedeelte uit de Tora ons inspireren tot eenheid.
Sjabbat sjalom!
