Wat is nu hét ideale moment voor een langdurige stroomstoring bij jou in de straat? De dag vóór Pesach natuurlijk! Ergens tussen half 1 en 1 uur viel de stroom bij ons thuis uit. Eerst dachten we nog dat het aan ons lag (een hardnekkig Joods trekje). Maar nee, even later verschenen er steeds meer buren op straat die elkaar aanspraken – in opperste verbazing. ‘Hebben jullie stroom?’ Nee, wij ook niet, was het standaard antwoord. Uiteraard kenden we maar weinig van deze buren – enkelen kwamen qua gezicht wel bekend voor, maar hoe ze heten en waar precies bij ons in de straat ze wonen – ‘k zou het niet precies weten. Gelukkig hebben mijn vrouw en ik natuurlijk een Israël-ervaring achter de rug, zodat je niet meer opkijkt van een stroomuitval. Midden jaren ’80 van de vorige eeuw, toen we naar Israël vertrokken, had je elke week wel een stroomstoring. Vooral in de zomer, omdat mensen dan meer stroom verbruikten – ventilators, airco’s – hoewel er toen veel minder airco’s waren dan nu. Alleen instellingen, banken, supermarkten, hotels e.d. hadden een airco – maar de gewone man was geen Mosjé Airco. Eerder Mosjé Ventilato.
En vooral ook in de winter, wanneer de mensen veel meer stroom gebruikten voor heet water om te douchen. De bekende cilinder op het dak (doed genaamd) die op zonne-energie werkt en het water verwarmt, is natuurlijk in de winter niet voldoende om het water mee op te warmen om te douchen. Dus dan moet je elektriciteit gebruiken. En natuurlijk al die straalkacheltjes – lekker brandgevaarlijk – en radiatoren die allemaal op stroom liepen. Vooral vlak voor sjabbat wilde de stroom nog wel eens uitvallen. Omdat iedereen opeens enorm veel energie tegelijk gebruikte in de overwegend religieuze wijk waar we destijds woonden. Vóór sjabbat deed iedereen alle elektrische apparaten aan die ze voor sjabbat nodig hebben, omdat je die óp sjabbat niet mag aandoen. Natuurlijk hebben sommigen wel een sjabbatklok op de stoppenkast zitten, maar velen destijds niet, zodat de elektra 24 uur brandt. Tja, is dat wel sjabbesproof denk ik dan. Kan dat niet op een andere manier (hoe weet ik ook even niet). Maar het is natuurlijk wel curieus dat orthodoxe Joden wel op sjabbat elektrische stroom gebruiken die vóór sjabbat is aan gedaan, terwijl die energie natuurlijk elk moment in de elekticiteitscentrale wordt opgewekt. Ook óp sjabbat. Want wisselstroom is geen olielamp of kaars van vroeger, die je voor sjabbat aansteekt met een eindige hoeveelheid energie die van tevoren vaststaat. Nee, op elk moment is de energie nieuw, en nu opgewekt door brandstof die wordt verbrand, stoom die ontstaat, en een turbine die wordt aangedreven. Of zoiets (heb geen tijd om te googlen zo vlák voor Pesach ...).
Het was wel interessant om de reparatie gade te slaan. Lang geleden was er de PEN die het hele energienet verzorgde. In mijn jeugd (tot 1985) heb ik 1 keer een stroomstoring meegemaakt. Enfin, toen kwam de privatisering en werd alles natuurlijk veel beter. Dat hele proces was nu van dichtbij mee te maken. Eerst belde ik naar de ENECO (geef mij uw chef...). Nee, over storingen hadden ze geen informatie. Daar moest ik het landelijke storingsnummer voor bellen. Een bandje met een onaantrekkelijke vrouwenstem die zei dat het tot minstens half vijf zou duren. ‘Half vijf?!’ zegt mijn vrouw met licht uitpuilende ogen. ‘Ja’, antwoord ik droog. Ah, daar stond buiten al een auto van Liander. Wat/wie is Liander eigenlijk? Ik heb al ENECO gebeld, zeg ik tegen de man van Liander. ENECO, zegt de man, alsof het een vies woord is. ‘De kabels zijn van ons!’ Eneco is alleen provider of zoiets, begrijp ik uit zijn woorden.
Ik moet opeens denken aan een theoretische Talmoedpassage over een vrouw die half vrij en half slaaf is, omdat ze aan twee eigenaren toebehoort. De één heeft haar een vrijlatingsakte gegeven, de ander niet.
Dan verschijnt er een oplegger met daarop een klein graafmachientje. Die behoorde weer aan de firma F^^^^ B^^^ BV toe. En toen verscheen er ook nog eens een auto van A^^^ T^^^^ Techniek. En nóg een auto van Liander. De straat staat inmiddels bijna vol. Ik miste alleen nog Chinezen of Japanners, anders was het een mooi project over globalisatie geweest. De reparatie van het euvel kostte uiteindelijk bijna 4 uur.
Enfin, bent u al aan het oefenen voor de vier bekers wijn? Volgens de rabbijnen moet je idealiter de plicht doen met rode wijn. Second best is witte wijn. Druivensap is een last choice. Maar vier bekers wijn tijdens één avond is best veel. Zeker als je bedenkt, dat er tijdens de maaltijd ook nog eens wijn werd gedronken. Nu zijn er wel verzachtende omstandigheden, want je moest de wijn aanlengen met water. Net als de Grieken dat deden. Want wie z’n wijn onverdund drinkt die is een barbaar, vonden ook de rabbijnen blijkbaar. Die formuleren dat wat anders dan de Grieken. ‘Wie vier bekers drinkt van onverdunde wijn, die heeft zijn plicht van de vier bekers wél gedaan, maar niet het aspect van vrijheid’ (Rambam, Wetten over Chamets en Matza, H. 7, § 11 of 9 in andere uitgaves). Want gecultiveerde, vrije mensen drinken hun wijn met water aangelengd.
Over de vier bekers wijn gesproken ... Misschien kent u het verhaal al, maar voor degenen die het nog niet kennen ... Een man komt naar de rabbijn vlak voor Pesach omdat hij een dringende vraag heeft. Wat is je vraag? zegt de rabbijn. De man wil weten of je de plicht van het drinken van de vier bekers wijn op de seideravond ook met melk kan vervullen. De rabbijn wil weten waarom de man niet gewoon wijn of druivensap gebruikt. Kan je wijn niet verdragen, of is er een andere reden dat je niet gewoon wijn of druivensap kan gebruiken? Nee, antwoordt de man, het heeft niets met gezondheidsproblemen te maken. Ze hebben gewoon heel weinig geld te besteden en willen zo geld sparen door melk te gebruiken. Als dat het probleem is, zegt de rabbijn, dan kan ik jullie wel helpen. De rabbijn geeft de man een grote som geld die hij gekregen heeft van gemeenteleden om aan mensen te geven voor de Pesach, zoals gebruikelijk is. Het hulpje van de rabbijn ziet dat de man een grote hoeveelheid geld heeft gekregen en verbaast zich daarover. De man wilde immers alleen het geld voor de wijn uitsparen. Als de man vertrokken is, besluit hij de rabbijn er over te bevragen. Maar, begrijp je dan niet, dat deze man echt heel weinig geld heeft, vraagt de rabbijn. Denk goed na: als hij de mitswa van de vier bekers met melk wil vervullen, dan heeft hij dus ook geen geld voor kip of vlees – zelfs niet voor de feestdagen! Dát is de reden dat ik hem een grote geldsom heb meegegeven ...
Een goede Pesach!
