Afgelopen maandag, 15 januari, was het weer zover, Blue Monday – de meest depressieve dag van het jaar volgens sommigen. Misschien heeft u er weinig van gemerkt omdat het quatsch is, of omdat u gewoon altijd een positief typetje bent – hoewel de undercover beelden van Rambam over (ogenschijnlijk) ontspoorde ontgroeningen bij studentenverenigingen u wel somber maken. Maar echt vrolijk van het weer word je ook weer niet …
Het weer in Israël wordt overigens ook steeds meer een religieus onderwerp. Juist in de moderne tijd lijkt het weer steeds beter voorspelbaar te worden dan voorheen – zeker de korte termijn voorspellingen. Aan de andere kant zeggen religieuze Joden minimaal twee keer per dag dat regenval toch echt in de handen van God is - aldus het tweede stuk van het Sjema (Dewariem 11:13-21). Dat leidt tegenwoordig tot interessante fenomenen. Neem nu de droogte in Israël. De afgelopen jaren is het daar best droog. Maar ja het hele Midden-Oosten heeft uiteraard een regenprobleem, al duizenden jaren lang. Regen is en blijft een onzekere factor in deze streken, in vergelijking met Noord-Europa bijvoorbeeld.
Ook dit jaar was het nog erg droog in Israël. De afgelopen decennia zijn we gewend geraakt aan rabbijnen die oproepen om speciaal om regen te bidden, bij voorkeur bij de Kotel. En zo deed zich twee weken geleden een nieuw fenomeen voor, toen de minister van Landbouw, de religieuze Uri Ariel, opriep tot een gebed bij de Kotel op de Vastendag van 10 tevet – geleid door de beide opperrabbijnen van Israël. Hij raadde de mensen aan paraplu’s mee te nemen “want samen zullen we de Hemelpoorten openbreken”- een nogal onbescheiden geloof in het eigen religieuze kunnen.
Nee, echt geloven in een wonder deed Ariel ook niet – maar “het schaadt niet en helpt misschien.” Hij erkent dat het waterprobleem ook met rationele oplossingen moet worden benaderd – zoals het zoeken naar nieuwe waterbronnen en het bouwen van ontziltingsinstallaties. Toch vind ik het een aparte combinatie van pre-moderne, religieuze denkbeelden en moderne inzichten. De vraag is namelijk óf God het weersvooruitzicht wel gaat veranderen vanwege onze gebeden als dat niet in de lijn van de natuurlijke verwachtingen ligt. Dat zou betekenen dat God opnieuw zichtbaar en openlijk in de natuur ingrijpt zoals dat in Bijbelse tijden gebeurde – in Egypte of de woestijnperiode.
De rabbijnen zelf waren minder overtuigd van zichtbaar Goddelijk ingrijpen in hun tijd, zoals Misjna Berachot 9:3 bewijst:
“Als iemands vrouw zwanger is en dan zegt: ‘Moge het Zijn wil zijn dat mijn vrouw een jongen baart’, dan is dat een voor¬beeld van een nutteloze smeekbede]. [Of] iemand is op [terug]reis naar huis en hij hoort in de stad een gejammer opstijgen, en hij zegt dan: ‘Moge het Zijn wil zijn dat het niet de leden van mijn huisgezin betreft’, ook dat is een nutteloze smeekbede.” (vertaling Z. Goldberg)
Bidden om iets dat al vaststaat, vonden de rabbijnen dus onzin en misschien zelfs een gotspe. Je kunt hoogstens bidden dat er de komende tijd meer regen zal vallen dan nu het geval is. Maar zeker op de korte termijn, waarin het weer grotendeels wel vaststaat (circa drie dagen), is dawwenen voor een grote verandering zinloos op basis van deze Misjna-tekst. Je kunt natuurlijk wel altijd bidden dat je zelf geen slachtoffer wordt van de weersomstandigheden. Of indien de vooruitzichten onzeker zijn, vragen aan God of er een milder scenario mogelijk is.
Ondertussen heeft het alweer geregend in Israël en woensdag zelfs zeer overvloedig, vooral in Nahariya maar ook in Asjkelon. Voor donderdag en vrijdag wordt nóg slechter weer voorspeld, met veel regen, harde wind en mogelijk sneeuw – misschien zelfs een beetje in Jeruzalem. Ook de koude dagen van deze week houden sommige religieuzen in de ban. Want wat blijkt? Rabbijn Elijahoe Shapiro uit Praag schreef in zijn belangrijke werk Elijahoe Rabbah het volgende, volgens de website Srugim:
Ik heb in een ander werk gevonden dat altijd wanneer Rosj Chodesj sjewat op een woensdag valt, dat het dan in die winter heel koud is, met veel sneeuw … en dit is zo – onderzocht en beproefd gebleken.
En inderdaad valt dit jaar 5778 Rosj Chodesj op een woensdag en werd er voor komende vrijdag (19 januari) sneeuw voorspeld – hoewel ik dat nu niet meer terugvindt in de Israëlische weersvoorspellingen. Niettemin bracht de website Srugim deze belangrijke informatie met een sensationele kop: “De rabbijn die de koudegolf van het weekend al in de zeventiende eeuw voorzag”. Tja, wat is dan het nut van deze driehonderd jaar oude weersvoorspelling? Die had natuurlijk meer waarde in zijn tijd en doet denken aan bepaalde volkswijsheden in de almanak van vroeger, die soms redelijk bleken te kloppen. Maar wat moeten wij in de 21e eeuw met deze wijsheid, terwijl satellieten en weerstations ons tegenwoordig in staat stellen het weer goed te voorspellen? Als deze rabbijn de toekomst kon voorspellen dan is de vraag waarom hij de mensheid niet voor grotere rampen waarschuwde dan wat sneeuwval …
Tot slot kon u lezen over een zegel dat werd gevonden in Jeruzalem; het is 2700 jaar oud en verwijst mogelijk naar de gouverneur van Jeruzalem. Ook op dit zegel wordt uiteraard het oud-Hebreeuwse schrift gebruikt – een schrift dat in onze Tora-rollen niet mag worden gebruikt. Verder vraag ik me af wat er typisch Joods is aan de afbeelding: twee mannelijke figuren in horizontaal gestreepte kledij. Juist de latere Joodse traditie is strenger ten aanzien van het afbeelden van menselijke figuren – hoewel 2D-figuren volgens de meeste meningen wél mogen. Lees hier de ultieme lijst van verboden en toegestane figuren – van wassenbeeldenmuseum tot sneeuwpop!
Sjabbat sjalom!
