Het was een rare Soekot zo zonder Simchat Tora-viering (althans in mijn sjoel) en zonder gasten. Nou ja zonder is niet helemaal waar – we hadden welgeteld vijf gasten dit jaar. Vijf leuke bezoeken en gesprekken, dat wel, maar niet te vergelijken met een normale Soekot. En waar Israël in lockdown zat tijdens de feestdagen en Soekot, zitten wij in Nederland weer in een soort halve lockdown, terwijl zij er al vanaf het begin van deze week weer uit zijn. Zo blijft het reizen tussen beide landen nog steeds een moeilijke opgave omdat je als je pech hebt twee keer in quarantaine moet – als er al vluchten zijn… Ondertussen ging hier de crisis met veel gestuntel door. Halfgare persconferenties, tegenstrijdige adviezen, mondkapjes die eerst niet mogen en dan weer wel moeten, complotdenkers, scholen die open moeten blijven (waarom toch?) en een koninklijke familie die naar Griekenland afreist terwijl iedereen wordt gevraagd zo min mogelijk te reizen en thuis te werken.
Men lijkt maar geen vat op het virus te krijgen, ook niet na zo’n tien maanden nadat het voor het eerst eind vorig jaar in China werd gesignaleerd. Raar eigenlijk – nog nooit stond ons zoveel denk- en rekenkracht ter beschikking door computers en toch lukt het maar niet om patronen te ontdekken, een doorbraak te forceren. Terwijl zo ongeveer alles wat iemand doet helaas door Big Techno wordt gadegeslagen, opgeslagen en geanalyseerd, lukt het de GGD niet om contactonderzoek te doen. Terwijl men maanden had om alles op orde te krijgen want over die Tweede Golf horen we al maanden. Behalve een gezondheidscrisis vind ik het ook een leiderschapscrisis – er zijn nauwelijks personen die gezond leiderschap ten toon spreiden. Overigens begrijpt Diederik Gommers beter dan veel anderen hoe je met iemand in gesprek gaat wiens denkbeelden incorrect zijn, terwijl je hem of haar (in dit geval haar) in diens waarde laat. En bovendien de manier van denken en kijken van deze persoon nog weet te veranderen ook. Een goed voorbeeld te midden van een lange zee van grotendeels verbale onzin die al maanden over ons wordt uitgestort via de tv, radio en de gedrukte/digitale pers. En ja, uit de religieuze hoek komt ook niet veel bemoedigends. Tenzij u kerkdiensten met honderden mensen of een bruiloft met duizenden chassidische gasten een zinnig en inspirerend antwoord vindt …
In de Joodse traditie wordt Noach nog wel eens met aartsvader Avraham vergeleken. In sommige vergelijkingen komt Noach er beter uit, in andere juist Avraham. In de latere traditie lijkt de kwestie unaniem beslist – Avraham was groter dan Noach. Waar zat dat nu precies in? Avraham lijkt een meer actieve rol te vervullen, terwijl Noach passiever, fatalistischer is – hoewel hij door God wel een rechtvaardige wordt genoemd. Avraham is een verbinder – hij weet zich te bewegen te midden van mensen met andere ideeën en levensstijl zonder dat hij zich zorgen hoeft te maken voor zijn eigen veiligheid. Sterker nog: hij nodigt ze uit in zijn gastvrije tent met vier ingangen – misschien een symbool voor vier menstypen zoals de vier soorten van de loelav? – en eet, drinkt en lacht met hen. Hij weet sommigen zelfs te bewegen zijn ideeën en levensstijl over te nemen, hierin geholpen door Sarah. Noach krijgt niets gedaan bij de mensen van zijn generatie. Volgens een verhaal kan Noach net op tijd te Ark binnengaan anders was hij gelyncht. Avraham davvent voor de mensen van zijn generatie in de hoop dat zij hun wegen beteren – Noach lijkt weinig connectie te maken met zijn medemensen. Noach opereert alleen, zonder hulp van zijn vrouw of kinderen.
Het gaat mij bij dit soort verhalen over Bijbelse personages minder om de vraag wie Noach of Avraham nu werkelijk was (wil de echte Noach nú opstaan…), maar meer om modellen van menselijk gedrag. Avraham zocht de samenwerking, de verbinding. Hierdoor kon hij sommige mensen aanzetten tot ander gedrag ('redden') en tot nieuwe perspectieven. Hoe anders zou het verhaal zijn gegaan als de andere mensen hadden geholpen bij het bouwen van de Ark? Dan zou er niet één Ark zijn gemaakt maar misschien wel tien, waarop (tien)duizenden mensen konden worden gered. Volgens de traditie frustreerden de mensen juist de bouw van de Ark en duurde de bouw ervan 120 jaar – de tijd van een mensenleven na de zondvloed – om aan te geven hoe moeizaam het proces verliep. Het heeft iets tragisch dat waar Noach er wel in slaagt om de dierenwereld te redden, hij faalt om de mensen te redden.
In deze coronacrisis lijkt er weinig te worden samengewerkt. Maar liefst zeventig laboratoria in de wereld proberen een vaccin te maken. Geheel in de geest van het neoliberale marktdenken waarin concurrentie de leefregel is, is het maar de vraag of dit nu vruchten afwerpt. Ik denk dat wanneer er veel meer wordt samengewerkt op wetenschappelijk gebied het handiger en zuiniger is om vanuit die coöperatie bijvoorbeeld drie of vijf vaccins te ontwikkelen dan zeventig die allemaal moeten worden getest, beoordeeld en ontwikkeld. De kans dat nu zeventig keer dezelfde fout wordt gemaakt ligt op de loer. Nee, dan toch liever het Avraham-model in een crisis als deze. Zet de knappe koppen uit de hele wereld bij elkaar met genoeg geld zodat zij zorgen voor een vaccin en geneesmiddel. Ook op Europees niveau kan de samenwerking veel en veel beter. De Europese Unie lijkt zwaar ondergesneeuwd door deze crisis – elk land heeft zijn eigen maatregelen, van gezamenlijke inkoop van geneesmiddelen en vaccins lijkt nauwelijks sprake. Laten we van het Noach-voorbeeld leren en meer mensen redden in minder tijd en hoogstwaarschijnlijk met minder geld.
Sjabbat sjalom!
