Vandaag leest u een wat kortere column van me, druk en zo. Bovendien gebeurt er zo veel op het moment dat je pagina’s zou kunnen volschrijven, die terwijl je ze neerpent alweer achterhaald zijn … Neem nu vorige week: de inkt van de column was nog niet droog of de ene gruweldaad werd alweer gevolgd door de andere – een Joodse supermarkt dit keer. Paradoxaal genoeg was de grote held daar een Moslim met een Malinese achtergrond die enkele gegijzelden in een koelcel verstopte. Een rechtvaardige en heldhaftige daad. En dan was er natuurlijk de enorme demonstratie in Parijs, maar ook in de rest van Frankrijk – en zelfs in andere landen – die veel groter werd dan ik zelf had gedacht. In Frankrijk bijna 4 miljoen mensen op de been; in Parijs 1.5 miljoen – waarmee demo meteen de grootste massabijeenkomst is in de Franse geschiedenis. Indrukwekkend.
Maar toch, heeft al deze (ogenschijnlijke?) eenheid geen keerzijde? Ger Groot voorspelde het al een beetje in een goede column in Trouw met de titel: De paradoxen van het vrije woord. En ja, 54 mensen zijn in Frankrijk alweer opgepakt vanwege dingen die ze riepen die als steun aan terreur kan worden uitgelegd. Maar waarom mocht Pa Le Pen al jaren wel heel veel ergs zeggen zonder al te grote gevolgen? In ons eigen land was Wilders meteen alweer generaliserend bezig, om vervolgens als woordterrorist te worden uitgemaakt door Samsom. Het extreem-rechtse Pro-Patria heeft natuurlijk ook al weer van zich laten horen.
Het is nog even wachten op extreem-links, maar die kunnen niet achterblijven … Ook de VVD heeft sowieso de oplossing al: zwaardere wapens. En in Engeland weten ze het ook: ‘Cameron wil verbod op diensten als Whatsapp en Snapchat’, kopt Trouw van enkele dagen geleden … Gaan we nu, onder het mom van de vrijheid, nog verder met het inperken van die vrijheid, privacy en zo? DWDD …
En nu liggen er dus 5 miljoen exemplaren van het tijdschrift Charlie Hebdo in de schappen, opnieuw met een cartoon op de voorpagina. Welk hoger doel is daarmee gediend, dacht ik al eens eerder. Het vrije woord is een groot goed, en dat moet absoluut zo blijven. Maar, moet je niet misschien een hoger doel hebben, anders dan alleen kwetsen of beledigen? Wat wordt er precies aan de kaak gesteld wanneer je Jezus, Mohammed, Boeddha of Mozes beledigt? En waarom kan je als individu niet alles over iemand zeggen, omdat je dan een smaad en laster-proces krijgt, maar kan dat weer wel over iemands religie? Ingewikkeld. ‘Joden zijn barbaren’ mag waarschijnlijk niet, maar 'besnijdenis is barbaars' weer wel. Waar ligt de grens, weet iemand het? Of wordt het willekeur, of een samenleving waarin iedereen extreem lange tenen heeft en de rechter voortdurend bepaalt wat mag, en wat niet? Een normaal gesprek kan je dan nog moeilijk voeren met mensen waar je het niet mee eens bent.
Of gaan we alleen op veilig spelen, zoals gebeurde rond de groep Studenten voor Rechtvaardig Palestina. Op zich zou je willen horen wat ze nu willen – wat zij nu precies onder genocide verstaan en zo (hoor ik het woord Armeens al?). En hoe het nu zit met de slogan Israël-vrij – of ze ook vinden dat de VU China-vrij (Tibet), Rusland-vrij (Krim), Turkije-vrij moet zijn, etc. En vallen de mensenrechten-schendingen van de PA ook onder een Rechtvaardig Palestina? Waarom eigenlijk Israël-vrij, zonder aanziens des persoons? Er zijn toch ook Israëlische wetenschappers die tegen de bezetting zijn, vóór de Palestijnse staat, en tegen de Gaza-oorlog? Kortom, elke boycot van personen heeft een generaliserend karakter en wordt vaak gevoed door vooroordelen, waardoor het individu onzichtbaar wordt. Genoeg gespreksstof dus …
Het is in dit soort tijden van extra belang dat mensen het hoofd koel houden. En geen olie op het vuur gooien. Soms moet je ook even zwijgen, om na te denken, de dingen te verwerken, en na te denken hoe jij de situatie kan verbeteren: ‘Daarom zwijgt de verstandige in die tijd’ (Amos 5:13). Want elk stapje telt, zowel de ene kant op, als de andere kant. De lijst van objecten, groepen en personen die bewaakt moeten worden, wordt ondertussen almaar langer. Gaan we straks iedereen bewaken? Onder het mom van vrijheid, dat dan weer wel … We moeten terug naar een samenleving van tolerantie die idealiter uit de mensen zelf komt, en niet opgelegd van boven. En daar hoort ook een bepaald sociaal-economisch beleid bij.
Sjabbat sjalom!
