Zo, en nu was de vakantie echt bijna voorbij. De laatste sjabbat brengen we door in Rosj Ha’ayin – het Jemenitische stadje waar mijn vrouw opgroeide en een groot deel van mijn directe schoonfamilie woont. Ik besluit om sjabbat bij Chabad te gaan dawwenen. Dat heeft twee redenen: ten eerste is het een gebedsritus die ik ken (aan de Jemenitische kan ik moeilijk wennen) en ten tweede begint Chabad hier veel later dan alle Jemenitische diensten. Jemenieten zijn immers ook op sjabbat vroeg uit de veren om God te dienen – sommigen al om 6.30 uur (slik) ... Het laatste Jemenitische minjan begint om 8 uur – nog steeds te vroeg voor mij. Ik ben gewend aan de Nederlandse tijd van mijn sjoel: 9 uur en dan kom ik ook altijd ‘wat later’... Bij Chabad beginnen ze heel relaxed om 10.00 uur. Geinig – ik ga net naar minjan toe als mijn zwager al weer terug is uit sjoel en gaat ontbijten. “We wachten wel op je met eten hoor”, zegt hij licht sarcastisch. Natuurlijk wachten ze niet – en dat wil ik ook niet, want voor twaalven ben ik natuurlijk niet klaar daar bij Chabad.
De Chabadsjoel huist in de plaatselijke schuilkelder – het miklat. Dat mag natuurlijk eigenlijk niet, want een schuilkelder is bedoeld om een schuilkelder te zijn in tijden van oorlog. De praktijk is echter dat zo’n schuilkelder nog wel eens als buurtcentrum of sjoel wordt gebruikt. De branche in Rosj Ha’ayin behoort blijkbaar tot de messianistische stroming van Chabad. Van verre is de Masjiach-vlag al te zien. Een vlag die fier wappert boven de betonnen ingang van de schuilkelder, met een kroon en het woord Masjiach eronder. De Masjiach is immers volgens de klassieke bronnen een nazaat van David die het oude koningschap weer zal herstellen in Israël. Hieronder een illustratie van deze vlag.
Even uitleggen: sinds de dood / het heengaan / het verdwijnen / de ter hemel opneming van de Rebbe in 1994 is Chabad hevig verdeeld in een groep die gelooft dat hij nog gewoon leeft op aarde, maar wij kunnen hem niet zien – de echte messianisten – en zij die denken dat hij echt dood is – de anti-messianisten. Het grootste gedeelte van Chabad zit waarschijnlijk ergens tussen beide standpunten in. Of zoals een Chabad-chassied tegen mij zei: “Je hebt de messianisten, de anti-messianisten, en de grootste groep van ‘don’t give a shit-isten’”. Beide uitersten verdragen elkaar overigens slecht en maken elkaar soms over en weer uit voor ketters. Introuwen met elkaar ligt soms ook gevoelig en men ziet er soms liever vanaf – gewoon om geen eindeloze discussies aan tafel te hebben.
Messianisten hebben zich door de jaren heen een eigen kledingstijl aangemeten, waardoor herkenbaar is dat ze messianisten zijn. Men draagt ogenschijnlijk het gewone Chabad-tenue: zwarte hoed, lange jas (op sjabbat) en zwarte broek en wit shirt. Wie goed kijkt, ziet echter een aantal attributen die vooral door de messianisten worden gedragen (in combinatie met elkaar). Allereerst is er de Masjiach-keppel. Messianisten dragen een zwarte keppel met daarop in grote letters (vaak goud- of zilverkleurig) geborduurd: Jechie adonenoe morenoe werabenoe melech Hamoshiach – “Leve onze heer, onze leraar, onze rabbijn (of beter: meester), Koning Masjiach”. Daarnaast heeft men op de hoed of op het pak een Masjiach-speldje geprikt. Hieronder een illustratie van beide.
het Masjiach-speldje | de Masjiach-keppel |
Maar in sommige gevallen zijn er nog andere kenmerken. De messianisten begroeten elkaar voor de dienst op sjabbat bijvoorbeeld soms met de uitroep: Jechie Hamelech! – Leve de Koning! Ook de slogan Jechie adonenoe morenoe werabenoe melech Hamoshiach speelt een grote rol in de gebedsdiensten van de messianisten. In Rosj Ha’ayin begint men de dienst dan ook met het drie keer uitspreken van deze zin. Soms wordt de tekst ook gezongen op de bekende melodie.
In Rosj Ha’ayin gaat men erg ver. Op het voorhangsel van de Arke, het kleed op de bima (de plaats waar de Tora wordt voorgelezen), en de Tora-mantel staat het Jechie adonenoe morenoe werabenoe melech Hamoshiach geborduurd. In de hoek van de sjoel staat een mooie stoel, bekleed met rood fluweel. Toen ik bij een eerder bezoek een keer aan de rabbijn van de sjoel vroeg ‘voor wie die stoel nu was’, keek hij me enigszins argwanend aan en antwoordde langzaam: “Jij-weet-volgens-mij–best-wel-voor–wie-die-stoel-bedoeld-is ...” Hij had natuurlijk wel een beetje gelijk ...
In Israël lijken de messianisten sterker vertegenwoordigd dan in Amerika. Beide groepen geven ook elke week verschillende blaadjes uit. Zo schrijven de messianisten elke week de Hageoela – me’anyeen we’achsjavi (De Verlossing – interessant en actueel), de Lichjot Be’edan Hage’oela (Leven ten tijde van de Verlossing) en de Sichat Hage’oela (Gesprek over de Verlossing). Daarnaast is er het officiële wekelijkse Chabadblad de Sichat Hasjawoea (Gesprek van de Week), dat in tienduizenden (of meer?) exemplaren door heel Israël wordt verspreid. Uiteraard ook in het Russisch en Engels verkrijgbaar ...
In de messianistische blaadjes keren de Masjiach-vlag en de slogan Jechie adonenoe morenoe werabenoe melech Hamoshiach natuurlijk vaak terug. Bovendien vermeldt men in deze publicaties telkens wanneer men naar de Rebbe verwijst de zegen dat “hij nog in lengte van goede dagen moge leven - Amen!” Dat vind je natuurlijk niet terug in de officiële publicaties van Chabad.
Tegenwoordig is de wat stugge rabbijn in Rosh Ha’ayin wel vriendelijk tegen mij – vooral nadat ik hem eerder nog op Pesach op een fout wees die hij volgens mij maakte tijdens de dienst. De volgende ochtend kwam hij sportief naar me toe en zei: “Je had gelijk gisteren”. Nou, da’s toch okay? Ik krijg een aliya voor de Tora. Na afloop, wanneer ik de na-beracha over de Tora heb gezegd, spreekt de rabbijn eerst een zegen uit – de Mi Sjeberach – over de Rebbe: kewod kedusjat morenoe werabenoe Melech Hamoshiach – “de welgeëerde heilige, onze leraar en meester Koning Masjiach”, en dan pas over mij en mijn familie. Ach, moet kunnen en bovendien ben ik daar te gast en wat moe ... Het gebed gaat in ieder geval snel. Na ruim twee uur sta ik al weer buiten ...
