Nu het langzaamaan de goede richting uitgaat in Nederland wordt de situatie ook onduidelijker. Hoe gevaarlijk is de situatie nu nog dat we de anderhalve-metersamenleving blijven handhaven? Niemand die je dat kan vertellen, terwijl de gevolgen voor het dagelijks leven groot zijn. Ook de economische – de financiële gevolgen zullen pas later zichtbaar worden en die zijn niet mals, waarschuwt de RABO-bank nu al. Het is natuurlijk wat raar dat je in een touringbus niet met meer dan vijftien of dertig mensen mag zitten – afhankelijk van de functie van de bus: gehuurd als privé-initiatief of ingezet als OV-versterking – maar dat een vliegtuig weer vol mag worden geladen met honderden mensen. Natuurlijk zijn er dan weer experts die zeggen dat het risico aan boord van een vliegtuig klein is door de geavanceerde luchtfilters en de constante verversing van de lucht. Maar ach, experts hadden het wel vaker mis in deze coronacrisis …
Als íets opvalt, is dat eigenlijk het gebrek aan concrete kennis in de afgelopen zes maanden. Veel zaken zijn nog helemaal niet bekend of lijken tegenstrijdige informatie op te leveren. Hoe wordt iemand nu besmet – vooral door de grotere druppels, of toch die mysterieuze aerosolen? En hoe belangrijk is besmetting via oppervakken? Na aanvankelijke, verontrustende informatie over hoe het virus dagenlang kan overleven op allerlei materialen, lijkt dit nu een veel kleinere rol te worden toegedicht. Maar we moesten juist hierom onze handen zo vaak wassen – tot jeukerige eczeemhanden aan toe … En hoeveel afstand moet je nu houden: anderhalve meter, twee meter of zelfs acht meter? Binnen moet je blijven – of ben je juist buiten veel veiliger, zoals men nu zegt? Mensen die bijna geen symptomen hebben, zouden een grote rol spelen bij de verspreiding van corona, zei men eerst. Nu blijkt dat toch niet (helemaal?) waar te zijn. Mondkapjes – helpen die nu wel of niet? En dat anti-malariamiddel, werkt dat nu wel of niet of is het zelfs te gevaarlijk om te gebruiken? Er lijkt naast een existentiële en financiële crisis ook sprake van een kenniscrisis.
Het lijkt alsof we er niet echt grip op kunnen krijgen. Ondertussen is de hele samenleving veranderd. De anderhalve-metersamenleving die misschien nog jaren blijft gehandhaafd. Sommigen somberen zelfs dat het nooit meer wordt als vroeger. Ondertussen wil men nog allerlei noodwetgeving er doorheen jassen die de vrijheden nog verder inperken, mogelijk met een permanent karakter. Want daar hebben we als burgers wel ervaring mee – wat je aan vrijheid opgeeft, krijg je zelden weer terug. Dat zouden we niet moeten willen als Nederlanders, en zeker niet als Joden. We hebben helaas slechte ervaringen met het leven als tweederangsburger of erger, als paria, zonder de fundamentele grondrechten die bij de menselijke waardigheden horen.
Wat me brengt bij de vraag hoe zeer we betrokken moeten zijn met de samenleving, Europa en de wereld in zijn geheel. Alles lijkt in de moderne tijd met elkaar verbonden – uitvindingen beginnen in één land de samenleving te veranderen om vervolgens in relatief korte tijd de hele wereld te doordringen. Was de idee van een reis om de wereld in tachtig dagen in de tijd van Jules Verne misschien nog futuristisch – tegenwoordig zijn we in één etmaal aan het andere eind van de wereld. Als er iets duidelijk is geworden in deze coronacrisis is het dat bedreigingen voor de gezondheid, de monetaire stabiliteit en de veiligheid zich in het huidige mondiale en digitale tijdperk in korte tijd als een olievlek over de wereld kunnen verspreiden. Denk aan de opkomst van het nationalisme, het populisme en andere verschijnselen die van het ene land naar het andere worden geïmporteerd en de samenleving onder druk zetten.
Vraagstukken over identiteit, de plaats van de Ander, het afwijkende en uitsluiting in de vorm van racisme, discriminatie en antisemitisme vallen daar ook onder. Wat er in het ene land gebeurt, heeft invloed op een ander land. Daarom moeten Joden bij de strijd tegen antisemitisme volgens mij verder gaan dan de Joodse belangen. Tenach ziet de situatie van het volk Israël dan ook altijd in relatie tot de volkeren – een mondiaal perspectief! Twee visies bestaan er in Joods Nederland – een exclusieve en een inclusieve. De eerste werd vertolkt in de column van rabbijn Jacobs op Jonet.
De tweede in een ander artikel op Jonet: "Joodse petitie ondersteunt zwarte gemeenschappen in VS en Nederland tegen racisme" – een initiatief van Oy Vey. Onder de kop “Waarom zouden we luisteren?" geven de opstellers van de petitie aan waarom het belangrijk is om onze Joodse stem te laten horen. Tot dinsdagmiddag 9 juni ondertekenden zo’n 170 personen de petitie.
Maar niet alleen over deze zaak kent de Joodse gemeenschap in Nederland verschillende gezichten. Pluriformiteit en meerdere standpunten lijken mij een teken van een gezonde gemeenschap en niet per se van verdeeldheid. Zoals ik vorige week schreef, is er al bij de Sinaï een spanning tussen de collectiviteit van de gebeurtenis enerzijds, en de individuele, subjectieve invulling daarvan anderzijds. Het individu is de bouwsteen van een gemeenschap, groep, samenleving en land. Dat betekent ook dat men samen wil werken en soms de eigen belangen aanpast / modereert / opoffert / opschort voor een hoger doel. Anderzijds mag het collectief nooit het individu schaden of zelfs vernietigen. De spanning tussen individu en collectief is een kwestie waar ook de moderne, seculiere wereld nog niet uit is. Doorgeslagen individualisme aan de ene kant, despotisme en onderdrukking van de rechten van het individu aan de andere kant. Soms helaas ook onder het mom van efficiëntie, vooruitgang en een hoger doel. Wat een mooi beeld geeft de profeet van de sterrenhemel waarvan iedere ster door God zelf persoonlijk wordt gekend: "Heft uw ogen naar omhoog en zie: wie heeft dit alles geschapen? Hij, die hun legers in groten getale tevoorschijn brengt en elk daarvan bij naam noemt … er blijft er niet één achter!" (Jes. 40:26) Een mooi beeld van de rechtvaardige samenleving waarin ieder een plaats en identiteit heeft.
Sjabbat sjalom
