Mijn Joodse schoonmoeder overleefde de oorlog door met haar baby onder te duiken. Haar man is als deelnemer aan het gewapend verzet door de Duitsers gefusilleerd. Toen we vele jaren later tegen haar zeiden: “Je hebt je man verloren, je hebt je ouders en alle andere familie verloren, hoe doe je dat dan?” antwoordde ze door haar handen te openen en te zeggen: “Kom maar leven, kom.”

Ze maakte ook nog twee oorlogen in Israël mee, die van '67 en '70. En nu was het daar voor de zoveelste keer oorlog. Een door de terroristen van Hamas uitgelokte oorlog, die dit keer dichter bij Nederland kwam dan ooit tevoren. In Den Haag zwaaiden ISIS-vlaggen en werden antisemitische leuzen aangeheven. Ik weet niet of Mam in dit tijdsgewricht nog steeds op die manier het leven verwelkomd zou hebben. Wat ik wel zeker weet, is dat ze een andere overtuiging die ze had, nog steeds zou uitdragen. Wanneer mensen tegen haar zeiden dat ze het zo erg vonden wat er in de oorlog met de Joden was gebeurd, zei ze steevast: “Dat was erg, ja, maar je moet om je heen kijken en je ogen niet sluiten voor wat er nu in de wereld gebeurt.”

Die les heb ik in mijn oren geknoopt en dus lees ik elke dag de krant goed. Ik reis vervolgens niet af naar Den Haag om mee te doen aan een demonstratie tegen de islamfanatici, ook al laat je zo het dapperst je stem letterlijk horen. Wel verhef ik mijn stem in discussies over de onverkwikkelijke ontwikkelingen, en op mijn kleine Facebook-forum deel ik genuanceerde achtergrondartikelen van schrijvers als Amoz Oz en veel andere Israëli's en de enkele weldenkende Moslim die ik in de digitale wereld tegenkom. En natuurlijk de hoopgevende vredesplaatjes van een Joods en een Palestijns kind met de armpjes om elkaar heen.

En wat heeft dat nu met het struikelsteentjesproject te maken? In ieder geval dit: alles wat er gebeurde, zette me ertoe aan met kracht verder te gaan met het project. Gedenktekens in de openbare ruimte kunnen mensen aan het denken zetten. Schoolprojecten die eruit voortvloeien kunnen kinderen bewust maken dat discriminatie in welke vorm dan ook gevaarlijk en abject is. En hoe klein die steentjes ook zijn, als er maar één iemand een beetje ten goede door verandert, is dat al winst.

En dus is er contact gelegd met het University College Roosevelt, zodat studenten mee gaan werken aan het project, dat ik inmiddels heb uitgebreid naar heel de provincie Zeeland. Want ook in gedenken past geen discriminatie.

Nu eerst een bestuur in elkaar timmeren en elke dag de krant goed blijven lezen.