Moed is het eerste woord dat opkomt als we denken aan de beslissing van de nieuwe opperrabbijn van Groot-Brittannië, Ephraim Mirvis, om naar Limmoed te komen. Limmoed, het grootste Joodse evenement ter wereld, dat eind dit jaar zal plaatsvinden in Engeland. Het getuigt van de bedroevende staat waarin het hedendaagse orthodoxe leiderschap zich bevindt, als een opperrabbijn als moedig wordt bestempeld omdat hij de uitnodiging accepteert om Torah te doceren op zo'n bijzonder Joods evenement. Zoiets zou toch vanzelfsprekend moeten zijn? Maar de waarheid is dat moed inderdaad is uitgegroeid tot een schaars goed in grote delen van de orthodoxie.
De brief, geschreven door de eerbiedwaardige Dayan Ehrentreu, voormalig Rosh Beit Din van de Britse United Synagoge - ondersteund door een aantal andere toonaangevende Britse dayanim en rabbijnen - die Joden oproept om vooral niet deel te nemen aan de komende Limmoed in Engeland, vanwege het feit dat woordvoerders van Reform en Conservative stromingen daar eveneens aanwezig zullen zijn, zegt genoeg. Deze brief heeft Britse Joden voor de zoveelste keer tot een gênante onderlinge confrontatie gebracht die onze gemeenschap negatief in de publiciteit brengt.
Religieuze veroordeling in de vorm van een verbod of een bevelschrift is de meest ondoordachte actie die deze gerespecteerde rabbijnen hadden kunnen nemen. Het getuigt van angst, fundamentalisme en kleingeestig dogmatisme. Een verbod als het onderhavige lijkt op de ban die de Christelijke kerkelijke autoriteiten in de zeventiende eeuw uitspraken over Galileo vanwege zijn stelling dat de aarde niet het middelpunt van het universum was. Dit soort verboden werd gebruikt tegen demonen, heksen en andere vormen van bijgeloof - geen activiteiten waar deze rabbijnen mee geassocieerd willen worden.
Het is een trieste zaak als rabbijnen geloven dat ze zich tegenwoordig nog kunnen verschuilen achter hoog-ommuurde bastions van exclusiviteit. Erger nog: het toont aan dat deze rabbijnen totaal los staan van de hedendaagse realiteit. Communicatie vindt tegenwoordig plaats via voorheen ongekende manieren en kanalen. Dit heeft de spelregels voor het voeren van een ideologische oorlog drastisch veranderd, net zoals de situatie van het Joodse volk in het algemeen is veranderd. Een middel dat ooit effect sorteerde, is nu verworden tot een farce. Een groot deel van de orthodoxe wereld is van mening dat er geen behoefte is aan verandering. De waarheid is, dat er niets misleidender en gevaarlijker is dan deze overtuiging. De scheuren in de wanden van de orthodoxe bastions zijn overal om ons heen zichtbaar – hoe hoger de muren, des te groter de scheuren - en geen enkel kunstmatig proces kan deze scheuren repareren. Het tegendeel geloven, is niets anders dan ijdele hoop.
Het feit dat orthodoxe rabbijnen wegblijven van een evenement als Limmoed, is ronduit beschamend voor ons als orthodoxe leraren. Te denken dat iedereen overtuigd zal worden van de waarheid van het orthodoxe geloof als haar autoriteiten wegblijven omdat leraren van andere bewegingen participeren, is zeer discutabel. Dergelijke ideeën vervagen in flikkerende sintels die alle betekenis verloren hebben. Het enige effect dat deze actie heeft, is dat mensen ervan overtuigd raken dat orthodoxe Joden bang zijn voor een confrontatie met andersdenkenden. Het maakt het orthodoxe jodendom belachelijk en vormt een bevestiging voor jonge moderne intelligente Joden dat de orthodoxie een achterhaalde vorm van jodendom is, die niets meer te bieden heeft en slechts gedreven wordt door angst.
Het is onverklaarbaar dat het niet bij deze rabbijnen opkomt dat zij, juist door weg te blijven, Limmoed op een zilveren presenteerblaadje aanbieden aan de niet-orthodoxen, waarbij zij die stromingen juist versterken. Je vraagt je af waarom zij niet zien wat voor ieder ander glashelder is. De enorme schade die wordt aangericht door het niet deelnemen van orthodoxe rabbijnen aan Limmoed, kan niet genoeg worden benadrukt. Wie van deze gewaardeerde dayanim en rabbijnen heeft het recht om deelnemers aan Limmoed de gelegenheid te ontzeggen om kennis te maken met het orthodoxe gezichtspunt? Hoe durven ze weg te blijven?
Het argument dat het een kwestie van principes is om niet deel te nemen, omdat wel deelnemen geloofwaardigheid zou verlenen aan niet-orthodoxe stromingen, is volledig ongegrond, aangezien Limmoed aan niemand geloofwaardigheid verleent en niets anders is dan een marktplaats waar verschillende mensen proberen hun waren te verkopen. Het besluit deze bijeenkomst niet bij te wonen is vergelijkbaar met het opzettelijk sluiten van je internetbedrijf en het failliet laten gaan, omdat concurrerende bedrijven de gotspe hebben om ook internet te gebruiken.
Is de angst voor Conservative en Reform niet de echte reden voor de weigering van deze rabbijnen om deel te nemen? Teveel orthodoxe rabbijnen hebben geen kennis van andere Joodse stromingen. Zij bestuderen hun redeneringen niet, lezen hun literatuur niet en spreken zelfs niet met degenen die deze ideeën aanhangen. Ze zijn bang voor deze bewegingen omdat ze niet weten hoe ze hun overtuigingen moeten weerleggen. Zodra hen door Limmoeddeelnemers wordt gevraagd waarom zij het oneens zijn met andere gezindten en waarom de orthodoxie de juiste weg is, komen ze niet uit hun woorden. Hun principe is vergelijkbaar met dat van iemand die een boek bespreekt, maar weigert dit boek eerst goed te lezen, omdat hij dan bevooroordeeld zou zijn. Argumenten die gebruikt worden tegen Reform en Conservative ideeën bestaan te vaak uit achterhaalde clichés. Veel rabbijnen zijn zich er niet eens van bewust dat er grote positieve veranderingen hebben plaatsgevonden binnen deze stromingen. Evenmin lijken zij te beseffen dat de orthodoxie haar beginselen eveneens voortdurend herformuleert, om invulling te geven aan levensvragen die dit moderne, digitale tijdperk bij zowel Joodse als niet-Joodse gemeenschappen oproept.
Is het niet mogelijk meer bescheidenheid te tonen en eindelijk eens te luisteren naar de argumenten van de ‘tegenstanders'? Het Reform en Conservative jodendom is in veel opzichten, maar niet uitsluitend, ontstaan als gevolg van het falen van de orthodoxie om de religieuze kaart correct te lezen. Er is veel bewijs ter ondersteuning van de bewering dat gevoelige religieuze zielen zochten naar een op Halacha gebaseerd niet-autoritair jodendom, maar dat het de orthodoxie niet lukte om dat te bieden. Zou enige bescheidenheid ons niet passen? Heeft de orthodoxie altijd gelijk en heeft ze het alleenrecht op de waarheid en niets dan de waarheid? Is absolute theologische zekerheid inderdaad het keurmerk van de orthodoxie? Een ieder die de voornaamste religieuze teksten van het jodendom bestudeert, weet wel beter. Het authentieke jodendom bestond voor een groot deel uit een veelheid aan ideeën die met elkaar wedijverden, waarbij onze Wijzen - met respect voor Halacha - met elkaar in debat gingen, zich realiserend dat zelfs Halacha op meerdere manieren kan worden verklaard.
Het enorme verlies aan prestige dat de orthodoxie in de afgelopen honderd jaar heeft geleden, vanwege haar onvermogen om te begrijpen in welke spirituele toestand ons volk verkeert, valt niet te beschrijven. De orthodoxie realiseert zich nog steeds niet dat het werkelijk een wonder is dat zo veel jonge, intelligente Joden orthodox zijn geworden of zelfs gebleven, ondanks dat wat de orthodoxie hen te bieden had. In veel gevallen was dit alleen mogelijk omdat sommige orthodoxe individuen, denkers en leiders een eigen weg insloegen en zich, net als de Baal Shem Tov, realiseerden dat de conventionele orthodoxie de plank mis sloeg. Het resultaat van de voortdurende strijd die de conventionele orthodoxie tegen deze nieuwe ideeën en nieuwe stromingen voerde, was voorspelbaar. Het capituleerde, veel slachtoffers achterlatend.
De echte orthodoxie heeft niets te vrezen. Het heeft alle essentiële ingrediënten die nodig zijn om deze strijd aan te gaan en zijn waarde te bewijzen. Het jodendom is de meest verbazingwekkende en moedige religie waarmee de wereld is gezegend. Het kent oneindig veel moed en toornt met kop en schouders boven de rest uit. Het gaat de uitdaging aan en gaat geen kritiek uit de weg. Het waardeert een goed gevecht, zodat het zichzelf kan verrijken. Het is een protestbeweging tegen vele 'ismen', maar bovenal tegen kleingeestigheid.
Ik doe een beroep op Dayan Ehrentreu, die niet alleen een groot geleerde, maar ook een uitstekend redenaar is, om naar Limmoed te komen. In plaats van kritiek te uiten op opperrabbijn Mirvis, zou hij hem moeten prijzen voor zijn moed. Hij zou emeritus opperrabbijn Lord Jonathan Sacks moeten vragen met hem mee te gaan en hij zou moeten afzien van zijn vroegere gewoonte om deze laatste ervan te weerhouden naar Limmoed te gaan. Ik moedig de dayan aan om in panels te gaan zitten, samen met Reform en Conservative rabbijnen en denkers, en aandachtig te luisteren naar wat zij te zeggen hebben, advies bij ze in te winnen en, zo nodig, hun ongelijk te bewijzen. Hij zou ze moeten uitnodigen om samen met hem te strijden en ervoor te zorgen dat jonge Joden verliefd worden op het jodendom en overtuigd raken van de schoonheid van de orthodoxie.
Het jodendom is in veel delen van de wereld in verval. Wij moeten er alles aan doen om dit tij te keren. Wat we nodig hebben, is creatief denken en moedige ideeën. Mensen afschrikken en ontmoedigen om deel te nemen aan Limmoed, is het laatste dat wij nodig hebben. Het is een teken van lafheid. Als de orthodoxie niet in staat is zijn aanhangers te leren om andere ideologieën te weerstaan, dan maakt het zich schuldig aan een educatief fiasco.
Geachte Dayan Ehrentreu, verspil uw energie niet aan openlijke veroordelingen en censuur. Toon ons dat de ware orthodoxie onverslaanbaar is. Dat is waar wij met z’n allen op wachten: orthodoxe moed.
Deze gastcolumn is een vertaling van de oorspronkelijke Engelstalige versie die vandaag,
8 november 2013, verschijnt in de Jerusalem Post.
Vertaling: Shanty Elena van de Sande.
