Ik heb niet veel met boeken die bijna 500 pagina’s omvatten. Al te vaak was ik na 200 bladzijden uitgeput door verveling en legde ik het boek terzijde. Zo niet met het boek van Ari Shavit, Mijn Beloofde Land, dat bijna 500 pagina’s omvat en dat ik bijna aan een stuk door las. Tom Friedman prees het in de New York Times als een groots boek van een man die al een reputatie had opgebouwd door zijn veelzijdige schrifturen in vooral de Israëlische krant Ha’aretz.
Ik was en ik ben zeer onder de indruk van dit prachtige boek waarvan het moeilijk is in een paar woorden samen te vatten wat er in staat en waarom het zo’n prachtig boek is. Ik wil iedereen die met het lot van de staat Israël begaan is en van het land houdt, aanraden dit belangrijke boek te lezen. Dat geldt ook voor degenen die kwaad zijn, om wat voor reden dan ook, want wellicht zullen zij het land beter begrijpen.
Waarom vind ik dit boek van Ari Shavit nu zo prachtig? De reden is niet dat ik over de geschiedenis van het zionisme of over de omstandigheden waaronder de staat Israël tot stand kwam, nu zoveel nieuws te weten ben gekomen. Veeleer is het zo dat ik het meeste van wat ik las zo ongeveer wel wist, maar dat ik de context en het perspectief van de geschiedenis en de afzonderlijke gebeurtenissen beter dan ooit heb begrepen door dit boek van Ari Shavit. Bijzonder is dat de grote betekenis van het zionistische experiment, de oprichting van de staat Israël, prachtig beschreven is als de bevrijdingsstrijd van het Joodse volk - met zeer beperkte middelen - maar dat tegelijkertijd de schaduwzijde daarvan helder wordt neergezet. En dat die keerzijde een scherp en pijnlijk beeld laat zien van degenen die de prijs voor de Joodse bevrijdingsstrijd betaalden, de oorspronkelijke Palestijnse bevolking, die met harde hand is aangepakt en natuurlijk het slachtoffer is geworden van dat prachtige Joodse ideaal. Daarom geloof ik overigens dat dit ideaal alleen realiseerbaar was tegen de achtergrond van een aflopende kolonisatie van het gebied door de Europese mogendheden. In die tussenperiode van de geschiedenis van het Midden-Oosten, tussen de dekolonisatie en het tot stand komen van nieuwe staatkundige eenheden in het gebied, kon de intelligente, goed georganiseerde en uiterst ambitieuze zionistische beweging zijn slag slaan. Beter dan ooit heb ik begrepen dat de zionistische overwinning ook tot een grote ramp leidde voor de oorspronkelijke bevolking. Tegelijk kan het niet anders zijn dan dat Israël en haar aanhang buiten het land ook verinnerlijken wat de schaduwzijde was en is van de zionistische overwinning, in plaats van deze te bagatelliseren.
Ari Shavit beschrijft veel aspecten van de recente geschiedenis van Israël. Daarvan zijn er twee naar mijn mening zeer belangrijk om te begrijpen. De eerste is de teloorgang van de grote sociaal-democratische beweging met zijn rijke zionistische geschiedenis en de opkomst van de grote groepen Sefardische Joden uit Irak en Marokko, en de miljoen Russische Joden met een geheel verschillende sociale, religieuze en politieke cultuur. De combinatie van deze twee factoren is waarschijnlijk het belangrijkste element in de verklaring van de veranderingen van de sociale en politieke structuur in Israël. Anders gezegd: Israël veranderde in een enkel decennium van een tamelijk egalitaire samenleving met een grote aandacht voor sociale rechtvaardigheid en een grote overheidssector, naar een land met een geweldige economische dynamiek, maar met al te sterke trekken van het kapitalisme met een extreme maatschappelijke ongelijkheid. De maatschappelijke spanningen die men waarneemt, de aanzienlijke ontevredenheid met misschien als gevolg de emigratie van een behoorlijk aantal Israëli´s (in Berlijn wonen tegenwoordig 20.000 Israëli’s) zijn de opvallendste gevolgen. Voeg daarbij het feit dat het land in nog geen 60 jaar van een half miljoen Joodse inwoners groeide naar zes miljoen en meer dan een miljoen Arabische inwoners.
Ik geloof niet dat er andere staten zijn met zo’n hectische ontwikkeling en met zulke formidabele prestaties op veel gebieden, en dat alles in een permanent onveilige omgeving.
Ari Shavit is een groot schrijver en analyticus die met grote liefde voor zijn geliefde Israël alle voors en tegens genadeloos heeft beschreven en verklaard. Een boek om te lezen!
